???? ????? ?????
(
??????
:
Kazi Nazrul Islam
; ?? ??' ???? ? ?? ????? ????) ?????? ????? ???, ???? ???????? ????????
?????
???, ?????????, ????????????, ????????, ????? ????? ?????? ???????? ??????? ???? ????????? ????????? ???? ???????? ??????? ???? ????? ????? ?????? ?????????, ????????? ??? ?????????
?????? ???
?
?????????
???
????????
? ??? ??????? ?????
?????
???
???
???????? ??????? ????? ?????? ??? ???????? ???????????? ????? ????? '???????? ???' ?????? ????? ????? ???? ????? ?????? ??? ?????????? ???? ?????? ???? ?????? ???????? ??? ??????? ?????? ??? ????? ???????? ???????? ????????? ???? ???????? ????? ????? ???? ????? ?????? ??????? ??? ??????? ???????? ??????? ???, ?????????, ????????, ????????, ???????, ?????????? ??? ????? ?????? ??????? ??? ??????? ???????? ????? ????? ??????? ????? ????? ????? ??? ???? ?? ???????? ????????? ????? ?????? ????? ????????, ?????? ?????? ? ????-????? "???????? ????" ????? ???? ??? ?????? ???????? ????? ????????? ???? ??????? ????? ???? ??????? ????
?????? ??? ?????? ?????? ???????? ????????? ???? ????? ???????? ?????? ???? ???????? ???????? ??
??????
????????? ??????? ??? ??????? ?????? ???????
????????
??? ??? ??? ?????? ?????? ????
?????
,
????
??? ??????? ???????? ????? ????? ??? ???? ??????? ???????? ??????? ??????????? ??????? ??? ???? ???? ???? ???????????? ???? ?????? ???? ???? ?? ????? ????
?????????
???????? ?? ????? ???? ??????? ???? ???????? ????????? ???????? ??????? ???? ?????? ??? '????????' ??? '????? ?????' ??? ?????; '????????' ??? ????????? ???? ????? ????? ???? ???? '????????? ?????????'? ?? ???? ?????????????
?????????????
???????? ???????? ????? ??????? ?????? ???? ??? ??????? ??????? ????? ??? ????? ????? ??????? ????? ????? ???????????? ????????? ????? ???????, ?????? ??? ????????? ??????? ????????? ????????? ???? ???????? ????????, ???????, ???? ??????? ???? ????? ??? ??????? ???? ??????? ????? ?????? ???? ?? ???? ????? ???? ?????? ???? ?’?
?????? ??????
???
???
? ????? ?????????????? ???? ???? ???????
???????????
??? ?????? ?????????? ???? ???? ?????? ?????? ???? ??? ???? ??? ??? ????????? ??????? ????? ??????? ??????
????? ??????
?? "????? ????" ?????? ?????? ??? ????? ????????? ????????? ???? ????? ??????
[2]
???????? ???? ????? ??? ??????? ???? ???????????? ??? ????????? ?? ????? ???? ?????? ?????? ???????? ???????? ???????
????????
?????? ????????? ???? ??? ???? ?????????
????
?? ???? ??????? ????? ????????? ????????? ?????? ??? ???? ??????? ???? ????????? ????
???? ??? ???????? ????
[
???????? ???
]
???? ???????????? ????? (???? ????????? ?? ???)
?????
???????????
??????? ?????
??????? ??????? ????????? ????? ????????? ??? ???? ????? ??????? ????????? ?????? ??????? ??????? ????????? ????? ???????? ?????? ???? ??????????? ????? ???? ???? ?????? ????????? ????? ?????? ?????? ???? ?????? ????? ????? ?????? ???? ???????? ?? ??????
????
? ??????? ?????? ???????-?????? ??? ?????? ????? ????? ????? ????? ???? ??? ?????? ??? ??: ??????? ???? ???? ????????, ?????? ???? ??? ?????, ????? ????? ??????? ???? ????? ?????? ????? ??? ???? "???? ??????" ???? ???????? ???????? ?????? ???????? ?????????? ??????? ?????)
?????
,
????? ????
, ????? ??? ?????? ?????????? ??????? ????? ???? ???? ???????????? ??????? ????? ??????? ?????? ???, ??????? ????? ???? ????? ? ???? ????????? ????-?????? ????? ????? ?????????? ?????????? ??? ??? ????? ?? ??? ?????? ???? ?????? ???????? ???????? ?????
[1]
[3]
??????? ?????? ????????? ??? ????? ???????? ???????? ???????? ?? ???? ?????????? ???????? ????? ???? ?????? ???? ???????? ???? ???? ???
??????
????????? (
????
??????) ?????? ??? ????? ???? ?????? ???? ??????? ???? ??? ?? ??????? ????? ????? ????? ????-????????? ??? ?????????? ?????? ????? ????? ???? ????? ??????????? ????? ???????????? ????????? ???????? ?????? ?????? ????? ???????? ?????? ?????? ????? ????? ?????? ???? ???? ?????
???????, ????? ??? ?????? ??? ?????? ???? ??? ??? ?????? ????? ??????? ????????? ????? ?????? ?? ??? '????' (??????
????
?????? ?????, ??? ??? ?????? ????? ?????? ?????? ?????????? ???????)
[4]
??? ??? ?????? ????? ????? ???? ???? ???? ????????? ?????? ???? ??? ??????? ?????? ???? ??? ????, ?????? ??? ????? ????? ????? ??? ????? ????? ???? ???? ????? ????? ????? ??? ???? ??????? ????? ??? ???, ???? ????? ????????? ?????? ???? ??? ??? ?????? ????? ??????? ??? ?????? ???????? ???? ??? '??? ????' (???? ???) ??? ?????? ???????? ???? ??? ??????? ???? ?????? ??????? ??? ??????? ???? ????? ??????? ????? ????? ???? ?? ??? ??? ???? ??????? ??????? ????, ???????? ??? ?????? ???? ??? ???????? ????? ???? ??? ??? ????? ????? ??? ???? ??? ????????? ????? ????
?????
???
??????? ???????
??????? ????? ???? ?????? ?????? ?????????? ??????
?????????
??????? ???? ??? ?? ??????? ???? ???????? ???? ??? ???? ?????? ????????? ???? ???? ????? ???? ?? '????? ??', '???????', '???? ?????????? ??', '???? ????', '???? ??????', '??? ???????', '???????????', '????????? ???', '????? ??????? ????? ???' ??? '?????? ??'?
[1]
????? ?????, ????? ??? ??????? ????, ?????? ???? ??? ??????? ????????? ?????? ????????? ????? ???? ?????? ?????? ?????? ?????? ????????? ?? ?????? ?????? ?????? ???? ???, ?????? ????? ??? ????? ???????? ???, “??? ???? ???? ???? ??? ??? ???? ?????? ??? ??? ? ????? ?????? ??? ??? ???? ?????? ?????? ?? ?? ???????? ??? ????? ?????????? ?????? ?????? ?????, ???????? ?? ?????? ?? ????? ???? ?????? ??????”
???? ??? ?????? ???? ?? ??? ????? ?????? ???? ???? ???? ??? ????? ???????? ??????? ?? ????? ????? ??? ?????? ?????? ???? ??? ???? ????? ????? ?? ???? ????????? ???? ???: "'???? ?? ????, ?????? ????????? / ???? ??? ???????, ????? ??? / ?????? ????? ?????, ?? ??? ????? ??????'?" ?? ???? ?????????? ????? ????? ????? ????
?????????
????????? ??? ?????
? ????? ???? ????? ???
?????? ???? ?????? ??????
????? ???????????
?????????? ???????????
?????? ??????? ??? ??????? ?????? ?????? ??????? ?????? ?????? ????
?????????? ??????
?? ???????? ??????? ??? ??????? ?????? ????? ????? ????????? ?????? ??????????? ?? ?? ???? ??????????? ?????????? ?????? ????? ???????? ?????? ??,
??? ?????? ????? ??????, ??? ????? ???????? ????? ???? ?? ???? ?????? ????? ??? ??????? ?????? ??? ??????? ?? ?? ????? ????
?????, ?????? ??????? ????? ???? ??? ????? ???????? ?????? ??????? ???? ?????? ??????? ????? ???? ???? ??? ???? ?? ???? ??? ?????? ?????? ??? ????? ???????? ??????? ????? ????? ??? ????????? ????? ?????? ??????? ??? ????????
????????
???-????? ?????? ???? ?????? ??? ???? ?????? ???? ????? ?????? ????? ????? ???? ???????? ???? ?? ?????? ??? ???? ????? ???????? ?????? '??????????'? ??? ????? ?????? ???? ?????? ???? ???? ??? ?????? ??????? ????? ??? ???? ???? ?????? ?????? ???? ??????????? ????? ???????? ?????? ????? ????? ?????? ???? ????????????
????????? ?????
????????
????????? ?????? ????? ??????? ????? ??? ?????? ???? ???????????? ???? ??? ???????? ????????? ??? ??????? ???? ???? ??? ??? ????? ??????? ??? ???????? ????? ???? ???? ?? ??????? ??????? ???????? ???? ???? ???????????? ???????? ????????? ????????? ??????? ????????? ???? ??????????? ????? ?????? ??? ?????? ?? ?????? ??????? ??? ???? ????? ????? ?????? ??????? ?????? ???????? ?????? ?????? ?’?
???????? ???????
'
?????????? ?????????
', ??????? ????? ??????? '
???????????? ???
',
?????? ????????
'????? ?????????' ??? ??????? ?????? '??????????? ???????????????'?
[1]
???? ???????????? ???????? ?????? ??????????? ??? ????? ?????? ???????
????? ?????????
??? ??????????? ?????????? ??? ??????? ???????
????????
????? ?????????? ???? ?????? ?????????? ????? ???? ?????? ????? ???? ???? ??????????? ???? ???? ???????????? ???? ???? ??? ???? ???????????? ?????-?????? ???????, ?????? ?????? ???? ???? ?? ????? ???? ????
?? ?????? ??????????
??????
?????
? ???
????????? ??????? ????????
??????? ?????? ???? ?????????? ??????? ?????? ???? ????
?????? ????
???????? ??? ??????? ??????????? ??? ????-?????? ??????? ???????????? ?????? ??????? ????? ??????? ???????, ??? ????-????? ?????? ????? ??????? ?????????????? ????? ?????????? ??? ?????? ??????? ???? ??????? ?????? ??? ???? ???, '????????? ??????????' (????? ???? ????), '??????' (????? ???????? ?????); ????: '????, ?????? ???, ????? ?????, ????? ????, ????? ?????' ???????? ?? ????? ?????????? ??? ???????? ???? ??????? ??????? ??????? ??????? ?????? ????? ?????? ???? ??? ???????, ????????, ?????, ?????, ??????????, ????????, ????? ??? ??????? ??????? ??????? ??????? ?? ????? ????? ????
??????????? ?????
,
????????? ?????????????
??? ?????? ???
??????
???? ????? ????? ?? ???????? ???? ???? ?????? ??????? ?????? ???? ?????? ?? ????? ???????????? ????? ???? ????? ?? ??? ???????? ????
????? ???????????
??? ???? ?? ????? ?????? ???????
????
????? ??? ????? ?????? ????? ???? ????? ???? ??’?? ???? ???????????? ????? ??? ??? ?? ?????? ????????? ???? ????? ???? ????? ???? ???? ????? ???? ????? ??? ???????? ???? ????
???????? ???? ??? ?????
[
???????? ???
]
?????? ???? ???????? ??? ?????? ?? ?? ???? ???????? ??????? ?????? ??????? ?????? ????? ????? ????? ???? ????? ??? ??????? ?? ?????? ?????? ????????? ???????? ????? ????? ???? ????? ???????-?????????? ????? ??? ?????? ????? ???? ????? ??????? ?????? ????, ??????? ??????? ??????? ??????, ?????? ??????? ??????? ????? ???? ???? ???????? ???? ????? ???? ??? ??????? '????? ????' ??? ????? '????, ???-??-???, ???? ??????? ????, ?????, ?????-????? ????, ???????, ????????, ??????-?-????????????'? ?? ????????? ???????? ???????? ????????? ???????? ???? ????? ?????????????? ??? ??? ??????? ???????? ???????? ?????? ???? ??????? ????? '?????-????? ????' ??? '???? ??????? ????' ????? ????? ??????? ??? ??? ???????????? ??????? ????? ????? ???? ???? ??????? ????????? ??? ??????????? ??? ?????? ?????? ?????? ????? ???? ??????? ?????? ??????? ?????? ????? ???? ??????? ?????, ????????? ??, ???? ????? ????, ??????? ????????????, ??????? ?? ?????????? ??? ?????? ???? ??????????? ??????? ???? ???????? ????????? ??? ??????? ????? ??? ??????? ?????? ????????? ??????? ?????? ??? ?????????? ???, ???????????? ?????, ????????????? ????, ??????????? ??????, ???? ???????, ???????? ?????????????, ??????????? ???????, ????????????? ????????????, ?????????????? ????, ???????????? ?????, ?????????? ???????????????, ?????? ????????? ??? ????????? ???? ???? ??? ??????? ???? ????
??????????????
?? ???????????? ??? ??????? ???? ???????? ???? ???? ???????????? ?????? ??????? ???????? ???? ????????? ????? ???????? ???? ??????? ?????? ??? ?????? ????? ???????? ???? ????
???? ???????????? ????? ?? ?????? "?????" ???? ??? ??????? ????? ???? ???????? ???? ????? ????
??????
???
?????? ????????
??????????? ???????? ?? ????? ??????? ???? ?.??. ????? ??? ?? ????? ??????? ?????? ??????? ?????????? ????? ???? ??? ?????? ?? ????? "'????????? ?????? ???? ????? ????'" ????????? ??? ??????? ???? ??? ???? ??????? ?????? ?????????? ??? ??? ??? ?????? ???? ?????? ??? ???? ?? ??? ??????????? ????????? ???? ??????? ???????? ??? ??????? ?????? ????????? ???? ????? ????? ?????? ???????? ????? ??? ??????? ???????? ???-?????? ??????? ????????? ???????? ?????? ????????? ???????? ?????? ????? ??????? ??????? ??????? ????????? ??????? ????? ??? ??????? ?????? ????? ???????? ???????? ???? ???? ??? ???? ??? ?????? ????? ??? ?????? ?????
????????????
?????????
?????? ?????????
? ????? ???????? ?????? ??? ?? ?????????? ??????? ?????? ??????? ????? ???? ???: '????? ????? ??? ????, ??? ? ??? ?????-???????'? ????? ??????? ???? ????????? ???? ??????? ????? ????? ??? ???????? ???? ????? ????: "'????? ????? ????? ??'?" ???? ??? ??????-??? ???? ???? ?????? ?????? ??????? ?????? ????? ?????? ??????? '??? ???? ????' ??? ?????? ???? ???? ????? ???? ????? ????????? ???????????? ????? ???? ???? ??? ??????? ?????? ??? ??????? ????? ??? ??? ??? ????? ?????? ?????? ??? ???? ????? ?????? ??? ???? ?????? ????? ??? ??? ??? ???? ???? ?????
??????? ???? ?????
???? ?????? ??? ??????? ????? ???? ?????? ??? ?????? ?? ?????? ???? ????? ?? ????? ???? ?????? ?? ?????? ??????? ???????? ??? ??? ???? ??????? ????? ????? ???????? ?? ???????? ????? ???????????? ????? ???? ???? ????? ??????? ????? ??? ?????? ???? ??? ??????? ??????? ?????? ???????? ???? ??? ???? ??????? ?????? ?????? ????? ?????
[5]
??????? ??????? ?????? ???????? ????? ????????? ?????? ???? ?????? ????????? ??? ???????? ???? ???????? ??? ???? ???? ??? ???? ??? ?????????? ???? ???? ?? ????? ????? ???????? ???? ?????????? ???? ????? ????? ??? ??????? ???????? ??????? ????? ??? ??? ???? ?????????? ??? ???? ??? ?? ??? ????? ???????? ????? ????? ?????? ???? ??? ????????? ???????? ???? ??? "'? ??? ???? ???? ???? ??? ??????? ??? ?????????, ??? ????-???? ????/ ??? ? ???? ??/ ??????-?????? ?????-???????'" ???????? ????? ?? ??? ???? ???? ????? ???????? ??????? ???? ???????????? ??????? ???? ??? ?????????? ???? ????? ?? ???????? ????? ????? ?????????? ?????? ?? ??????? ????? ??? ???? ???? ???; ?????? ?????? ??? ??? ????????? ??? ??? ??? ????, "'?????? ???! ?????? ???! ???? ??? ??? ???????'?" ?????? ?? ????????? ?????, ??? ??? ???????? ???? ???????? ??? ???????? ????? ????? ??????????? ?????? ????
????????
???? ???????? ???????? ??????? ???? ???????????? ???????? ??? ??? ????? ????? ??????? ????? ????????? ??? ?? ?????? ?????? ????? ?????? ???-
??? ?????? ????? ?????? ??? ??????? ?? ??????,
??? ????????? ??? ?????, ??? ??????, ??? ??????? ???? ??? ???
??? ??????? ??? ??????? ?????? ??????, ????? ????????,
??? ??????-???-????? ??? ??-??-?? ????? ?????? ???????!
??? ???? ???????? ???? ?????, ?? ??? ???? ?????,
??? ??? ?????? ??????? ??? ???? ?????? ??-???
...
??? ?????-????? ????????????, ????? ?????, ??????,
??? ?????? ????? ?????????? ????? ?????????
??? ?????? ??????? ???? ??? ??? ????? ????? ????? ????,
??? ????? ??????? ????? ???? ??????? ?????????
...
??? ??? ???????? ??? ?
????? ???????? ???????? ??? ??? ????? ???!
???? ???????????? ??? ?????? ?????? "???????" ???? ?????? ???? ???? ??????? ????? ???????? ?????? ????-? ???? ?????? ??? ?????? ??????? ?? ?????? ?????????? ???????? ???? ????? ?????? ?????? ???? ?? ??????? ?????????? ???????? ??? ??? ??????? ????? ????? ????? ????? ?? ?????? ???????? ??? ??????????? ?????? ???????,
???? ????? ????? ????????????, ??? ??? ????? ????????
?????? ???? ?????????, ????????? ?? ????????? ??????? ?? ??? ????? ?????
????? ????? ???? ?????? ?? ???? ???? ???????? ????? ?? ??????????, ???? ??????? ?????? ????? '?????????? ?????' ???????? ???? ?? ???????? ????? ???????? ????? ? ??????? ????? ???? ???????? ??????? ????? ???? ???? ???? ?? ??????? ????? ??????? ????????????? ?????????? ??? ??? ??? ???????? ????? ???????? ? ??? ????????? ??? ???? ?????????? ???? ????? ????????? ??? ???????? ?? ??? ???? ???? ???????????? ? ????????? ?????? ????????? ????? ?????? ???????? ?????? ??? ?? ????????? ?????? ??? ??? ???????????? ??????????? ??????? ?????? ?? ????????? ?????? ????? ?? ????????? ????? ???????? '????????? ?????????' ?????? ????? ????????? ??????? ??? ?????? ?? ?????????? ?????? ?????:
???? ??? ??????, ??? ???????????? ??? ??? ?? ?????????? ????? ??? ???????? ????????? ... ??? ???,??? ??????? ?????? ?????? ???? ????, ?????? ???????? ??????????? ???? ????? ?????? ???????? ???? ????? ????? ????? ???, ???? ???? ?????? ????????? ??????? ????? ?????? ???????? ????????? ??? ????, ?????? ???????????? ?? ???? ???????????? ???, ??????????? ???? ?????? ?????? ??????? ??? ??? ???? ???? ??????? ???? ??????? ????? ?????-???? ???? ??????? ???????? ???? ????...?
?? ???????? ?????? ???? ?????? ????? ????? ????????? ?????? ??? ???? ?????? ?????? ?????????? ????????? ?? ???? ???? ????? ??????? ????? ???? ??????? ??????? ???? ???????????? ???????? ?? ???????? ???????????? ????? '????? ?????????' ???????? ?????? ??????? ???? ????? ????? ???????? ??????? ???? ?? ??????? ???? ??????? '?? ?????? ????? ???????' ??????? ???? ????
?????? ??????????? ?????? ?????? ?????’?? ??? ??????? ??????? ??????? ?????? ???? ???????????? ???? ?????? ?? ???? ?????? ???? ???????? ???????? ??????? ????? ???????? ???????? ???????????? ??? ???? ???????????????? ????? ????? ????? ???? ????? ????:
??????????
???
??????????? ???????
????? ???? ?????? ???? ????? ??????? ???? ???? ?????? ??’?? ??? ????? ????? ??????? ????? ????? ???? ??? ????? ???????? ??? ?’? ???? ?????? ???????? ??????????? ????? ?????? ????? ?? ?????? ???? ??? ???? ???? ???? ?????? ????????? ???????? ??????? ????? ???? ?????? ???????? ????? ?????????? ???? ?????? ???? ?? ??????? ??????? ??????? ????? ???? ???????????? ??? ??? ?????????
??????
?? ?????? ?????????? ????? ???? ?? ??????? ?????? ?????? ???? ?????? ?????? ??????? ???? ???? ??? ?????? ??? ??? ???? ????? ??????? ?????? ?????? ??????????? ????? ??????? ?????????
?????? ?????? ????????
??? ???????? ??????? ?????? ???? ??? ?????? ?????
??????? ???? ???????????? ?? ???? ????? ??? ??????? ????? ???????? ????
???????
????? ???? ?? ?? ?????? ?????? ?????????
??????
????? ?????? ???? ????? ????? ???? ????????? ???????? ???????? ???? ??? ???????? ?????? ???? ??????? ???? ????: '’????? ??????, ???????? ??????????' ??? '??????????'? ???????? ??????? ?????? ??? ???? ???? ??????? ????? ????? ???????? ???
??????
?? ?????????? ?????? ????? ??????? ??? ?????? ????? ???? ?????????? ???? ?’?? ?????? ??? ?????? ????? ?? ????????? ??????? ?????? ?? ????? "'??????????? ????????'" ???? ??????? ?????? ??????? ??? ??????? ?????????? ?????? ??? ????? ?????? ??????? ???? ??????? ?? ???????? ???? ????? ??, ???? ???????? ???????? ??????? ???? ??? ??????? ??? ?????????? ?????? ??????? '????? ????????' ???? '????? ??????????????' ???? ????-?? ????? ???? ????? ???? ???? ?????
?????????
???????? ??? ??????? ?? ????? ?: ???????????? ??? ???? ????? ???????? ?? ?????? ???????? ????????? ???? ????? ??? ??? ??? ???? '?????????? ??????'? ?????? ?: ??????? ????? ???????? ???????
?? ????? ?????? ??????? ??????? ???????? ??????? ??????????? ????? ????? ???? ?????? ?????? ???????? ???????????? ????????? ????? ??????
?????????
?? ???????????????
??????????? '??????? ???????????'? ?????????? ?????????? ???????? ???? ???????? ???????????? ?? ?????????? ?????????? ?????? ?????? ??????? ?????? ?????????? ???? ??? ???????? ???????? ??? ??? ???? ????????? ????????????? ???? ????-??? ?????? ???????? ?? ???? ????????????? ??? ???? ??? (????????? ??????????????)? ???? ?????????????? ????????? ????? ????? ???????? ??????? '?? ??????? ???' ????? ????? ????? ???? ?? ????????? ????? ?????? ???????
???????? ??????-???????
?????? ?????? ???? ???????????? ? ????????? ???? ??????? ????? ???? ????? ?????? ??? ?? ??? ??? ??, ??? ???????????
?????? ?????
???? ??? ????? ???? ??????? ??????? ?? ???? ???????????? ??????? ???????? ??? ?????????? ??? ??????? ?? ????? ???? ??? ??? ?? ??????? ??????? ??? ???? ?????? ??? ???? ??????? ???? ???????????? ???????? ?? ???????? ?????? ??????? ?????
????????
??????? '???????? ?????' ?????? ??? ??????? ????? ??? ???? ???? '?? ???? ?????'? ???? ???? ??????? ???? ???????? ??????? ?????? ??? ?????? ??????? ???????? ????????? ????? ????? ??????? ?????, ??????? ????????? ?????? ???????? ???? ????? ???? ??? ????????? ?’? ?????? ???? ???? ???? ????????? ??? ??’??? ?????? ????? ?????? ??? ????? ???? ???? ????? ?????? ??????????? ???????????? ??
????? ?????? ????
????????? ???? ??? ?? ??????? ??? ???? ?? ????????????? ????? ?????? ??? ?????? ??????? ????? ???????? ?????? ???? ??? ?? ????????
???
? ??? ??? ???? ????????? ?????? ????
[6]
?????????? ???? ??? ???????
[
???????? ???
]
???? ????????????
????????? ????????? ??????
????????? ????? ???? ???????
????????
?????? ??? ??????? ???????? ????????? ??? ???? ???? ???????????? ?? ?? ??????
????
?????? ??????????? ??? ?????? ????????? ???????? ?????????? ?? ??? ???? ????????? ??????? ??????????
??? ??????? ??????
?????????? ????? ?????? ?????? ???? ???? ???? ??????????? ?????
????? ???????
??? ????????? ????? ????? ?????? ??????????????? ???? ???????????? ? ???????? ?????? ???? ??????????????? ????? ??????????
??.???
??????? ????? ???? ??????????????? ?? ????????? ????? ?? ????? ?????? ??? ???? ???? ???????????? ???????? ???? ???????? ?????? ???? ????????? ????????? ?????? ???? ???? ???? ?? ???????????? ????? '???? ??????' ????? ??? ???? ???? ??? ????????? ??????? ?????????? ??? ?????? ??????? ????
????? ???? ?????? ??????? ??? ???????? ?????? ?????????? ????? ???? ?????? ??’?? ???? ???????????? ???? ??????? ???????? ????? ??? ??????? ????? ???? '???? ?????????' ????????? ???? ???? ??? ?????? ?????????? ????? ???? ????? ???? ????? ??? ???????? ????? ????? ???? ?????????? ???? ???????????? ?? ????? ?????? ???? ????????? ???? ?????? ????? ??? ?????? ?????:
?????? ?????? ?????? ?? ??????? ?? ???/ ????? ????? ??????, ?????? ????? ????? ???
???? ????????? ?? ???? ?????? ?????? ???? ???, ?????? ???? ???? ???? ?????? ????? ??? ????? ?????? ????? ?? - "??? ???? ???"
?? ?????? ????? ?????? ????? ?????? ?????? ????? ?? ?????? ??????? ??????? ??? ???? ???? ??????????????? ?????????? ?????? ???? ???????? ???? ????????? ????? ??? ??? ??? ???????? ????? ????? ???? ???? ????? ??????? ?????? ?? ????? ??? ?????? ???????? ???? ??????? ????? ?????? ???? ??????????,
???? ??????? ??????? ?????
, ?????? ??????? ?? ??? ???, ????? ???? ??????? ? ?? ??????, ???? ??????? ??????? ?????? ????? ?????? ?????? ?????? ??????????? ??????? ??? ??????????????? ????? ?????????? ????? ????
[7]
????????? ????? ?????? ????????? ?????? ?????????? ??? ???? ???? ??? ???? ??? ????? ??????? ???? ??????? ?? ????? ?????? ???? ??? ????
?????? ???????:
?????? ?????
???? ??? ???????? ???? ????????? ??? ???????? ????? ??? ?????? ???? ???????? ???????????? ???? ?????? ?? ???? ???? ???????? ????? ???
??????? ???
??????? ???????? ????? ????? ??? ???? ????? ???????? ????? ????????? ???????? ?????? ???? ?????? ??????? ???? ?????????? ????? ???? ???? ?????? ???? ??? ???????? ??????? ????? ???? '????? ????'? ????? ??????? ???????????
?????? ????????
?????? ???????? ?????? ????????? ??? ??????? ??????????? ??????-?????? ?????? ???? ????? ???? ??? ????? ??????? ?????-????? '?????????' ???????? ???? ?? ???????????? ????? ??????? ??? ??????? ??????? ????? ???, ????? ?????????? ????? ????? ???? ??????? ???? ??????? ??? ??? ????? ????? ??????? ??? ?? ?????? ?????????? ????? ???????? ???? ??????? ???????? ???? ?? ???????????? ??????? ??????? ????? ?????????? ???? ???: "'????????????, ?????, ?????????? ????, ???-????-???, ????????, ????? ????'" ???????? ???????? ????? ?????? ????? ????? ?????????
???? ????, ???? ??? ???????
[
???????? ???
]
?????? ????? ???? ???? ???? "'????????? ??????????'?" ???? ??? ?? ???? ???? ????? ??????? ???????? ???? ????? ?? ??? ???????? ????? ?????????? ??? ???? ???? ??????? ????? ???? ????: ????? ????????? ????? ???????? ??????? ????? ??????? ?????? ?????? ???? ???????? ?????? ???? ???: "'????, ??????? ???, ????? ?????, ????? ?????" ???? ??? ?????? ??? ???? ????? ???????? ??? ??? ??? '
?????? ???
'? ?????? ???? ????? ???????-????? '???????' ???????? ????
???????? ??? ?????????? ?????
[
???????? ???
]
????? ???? ????? ??? ?????? ??????? ?????? ??????? ?????? ????? ???????? ????? ??? ??? ??????? ???????? ???? ???? ?????? ????????????? ??????? ?????????? ???????? ????? ????? ???? ?????? ???????? ?????? ????? ????? ???? ???????? ????? ??? ???? ??????? ???????? ???-????? ??? ???????? ??? ?????? ?? ????? ???? ????????????? ?????? ??? ?????? ???? ???? ???
????????
????????????? ??????? ????? ???????? ???????? ???? ????? ??????]] ??? ?????? ??????? ???? ?????? ??? ?? '?????????' ??? '????????' ?????????? ????? ???? ?????? ?????? ????????? ??????????????? ?????? '??? ???? ????? ?? ?? ??'? ????? ??????? ???????? ??? '??? ???????'-? ???????? ???? '?????????? ???'?
???????
??????? ???????
????????
?????? ???????
??? ??????
???????? ???
???
???? ????
????????
?????? ???????
? ?????? ???????? ???????? ???? ??????????? ???????? ????????? ??? ?????? ??????? ??? ?????? ???????? ???????? ????
???????
?????????? ?????? ???? ???????? ????? ???, ???? ?? ??????? ??????? ???? ????????? ?????? ??? ??????? ??????? ?????? ???? ???????? ?????? ?????? ????? ????? ??????? ????? ?? ??? ???????? ?????? ???????? ?????? ???? ??????? ??????? ??????? ????????? ??? ?????? ?????? ??????? ?????? ???? ??????? ??????? ?????? ?????? ????? ???
??????? ????? ?????
???????? ??????? ???????? ??????? ??????? ???? ?????? ???? ????? ???????? ????? ?????? ?????? ????? ????? ???? ?????? ??? ?????? ???????? ??? ?????? ????, ?? ??????? ???? ??????? ?????? ??????????? ???????? ??????????? ?????? ???????? ?????????? ??? ?????? ??????? ??????
????? ???? ???? ????? ??? ???? ???? ???? ?? ?????? ????? ?????????? ????? ?????? ??????? ???? ???????? ????? ????? ????? ??????? ????
????? ????
? ??????? ??????????????? ?????? ??? ???????? ?????? ??? ???? ?? ?????? ???????????? ???????? ????? ???? ????? ?????? ?????????????? ????? ???
??????
???
??????????
??? ???? ??????? ???????? ?????? ????? ????? ?????? ?????? ????? ???? ???? ?????????(??????? ?????? ?????? )?? ?????? ?????? ?????? ??????? ??????? ??????????? ???????? ???? ?? ???? ?????? ??????? ????????? ????? ???? ????? ???? ???????, ??????????, ??????????, ?????????? ???????? ?????? ??????? ???? ????? ??? ????? ?? ???????? ???? ??????? ???? ?????? ???? ????? ?????? ??? ?????? ????? ????? ????? ???? ????? ????? ?????? ????? ????? ???????? ????? ?????? ?????? ????? ?????? ???????? ??????????? ?? ???? ??? ?????????? ???? ???????? ???? ??? ?????? ?????? ????? ?? ???? ???? ??? ?????? ????? ????? ????????????? ?? ???? ?????? ???? ??? ???????? ????????????? ??????? ?????????? ????? ???????? ?????? ?????? ???? ???? ???????? ?? ??? ????? ?????, ???? ????? ???????? ????? ????? ?????? ????? ?????
???? ? ???? ?????? ?????? ????????? ???? ??? ?????? ?????? ???? ?????? ???????? ?????? ???? ???? ???? ???????? ????? ?????? ???????? ???? ??? ???? ???? ??????? ?????? ???? ????? ???????? ????? ????????? ???? ????????? ???? ???? ???? ?????? ??????? ????? ???? ???????? ??????? ????? ???????? ??????? ???:?????? ??????? ??????? ???????? ??????? ???????? ??? ?????
[8]
- ???? ??????????
???? ?????? ?????????? ????? ???????? ?? ??????????? ???????'? ??????? ?????? ????????? ??????, ???? ( ???? )?
???? ????? ??????
????????
???????? ?????? ???? ??????? ????? ???? ????? ?????? ???? "?? ?? ??, ???????? ???? ????" ????????? ??????? ?????? ?????? ?????? ???? ??? ?????????????? ????? ???? ????????? ??????? ???? ?????? ????????????? ???????? (?????????
????????? ?????
) ???? ??? [?????? ??? ???? ????? ????? ?????????????? ???? ?????? ?????????????? ?????????? ????? ??????????? ???? ????????? ?????????? ????? ??????? ??? ????????? ???????
?????
???? ???????
????? ???????
,
?????? ??????? ???????
??? ???? ?????
???????? ????? ????
??????? ???? ????? ???? ?????????? ??????? ???? ?????? ??????????
????? ??????????
, ???????
?????? ??????????? ??? ??????????? ??????????
??? ??? ???? ????????? ?????? ???????? ???? ???? ??????? ???
???? ????? ????? ????
??? ???? ?????? ?????
?????? ???????
??????? ????? ????????? ???? ??????? '??? ?????' ?????? ??????? ??? ????? ???? ???? ??? ?????? ?????? ??? ??? ???? '???? ????? ????? ??????'?
- ↑
1.0
1.1
1.2
1.3
"Kazi Nazrul Islam"
(HTML).
2006-07-08
. Archived from
the original
on 2004-07-01
.
https://web.archive.org/web/20040701211930/http://banglapedia.search.com.bd/HT/I_0109.HTM
? ???? ??? ????: 2006-07-08
.
- ↑
Farooq, Dr. Mohammad Omar (
2007-03-10
).
"Nazrul's Illness and Treatment"
(HTML). Nazrul.org (March 2007)
.
http://www.nazrul.org/nazrul_life/illness.htm
? ???? ??? ????: 2007-03-10
.
- ↑
Chaudhuri, Dilip (
2006-09-22
).
"Nazrul Islam: The unparalleled lyricist and composer of Bengal"
(HTML). Press Information Bureau,
Government of India
.
http://pib.nic.in/feature/fe0899/f1608991.html
? ???? ??? ????: 2006-09-22
.
- ↑
???? ????? ????? (????-????) - ?????? ?????; ??????? ?????????? ????????? ??? ???????? '????? ??????? ??????' ?? ????????? ??????? ????
- ↑
?????? ????? ???? ??? ?????; ?? ???? ????
- ↑
1. Muzaffar Ahmad, Kazi Nazrul Islam Smritikatha [Memoirs of Kazi Nazrul Islam - Kolkata, India: National Book Agency, 10th print, 1998]
2. Rafiqul Islam, Nazrul Jiboni [Life of Nazrul - Department of Bangla, Dhaka University, May 1972]; Prof. Rafiqul Islam is a national Nazrul professor in Bangladesh and one of the leading Nazrul researchers.
3. Sushilkumar Gupta, Nazrul Chorit-manosh [Kolkata, India: De's Publishing, 1990]
- ↑
???? ??????????????? ??? ???- ?????? ?????; ??????: ???
- ↑
http://www.thedailystar.net/magazine/2010/05/03/tribute.htm
|
---|
??????
| |
---|
?????????? ?????????
| |
---|
????????? ???????
| |
---|
????????
| |
---|