한국   대만   중국   일본 
Primera Guerra Carlista - Biquipedia, a enciclopedia libre

Primera Guerra Carlista

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografia oficial de Biquipedia (la Ortografia de l'aragones de l' Academia Aragonesa d'a Luenga ). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpues ista plantilla.

A Primera Guerra Carlista estio una guerra civil que se desembolico en Espanya entre 1833 y 1840 entre os carlistas , partidarios d'o infant Carlos Maria Isidro de Borbon y d'un rechimen absolutista , y os isabelinos u cristinos, defensors d' Isabel II y d'a rechent Maria Cristina de Borbon, que o suyo gubierno estio orichinalment absolutista moderau y acabo convertindo-se en liberal pa obtener l'emparo popular. Antes mas estio conoixida por a historiografia espanyola como que Guerra d'os Siet Anyos u Primera guerra civil . [1]

Orichen

editar
 
O infant Carlos Maria Isidro, autoproclamau rei con o nombre de Carlos V.

A guerra la plantio Carlos Maria Isidro, chirman de Fernando VII , por a cuestion succesoria, ya que heba estau l'heredero a o trono entre o reinau d'o suyo chirman Fernando, a causa que iste, dimpues de tres matrimonios, careixeba de descendencia. Manimenos, o nuevo matrimonio d'o rei y l' embarazo d'a reina ubren una nueva posibilidat de succesion.

En marzo de 1830, seis meses antes d'a naixencia d'Isabel II, o rei publica a Pragmatica Sancion de Carlos IV aprebada por as Corz de 1789 , que deixaba sin efecto o Reglamento de 10 de mayo de 1713 que excluiba a succesion femenina a o trono dica acotolar a descendencia masculina de Felipe V. Se restabliba asinas o dreito succesorio tradicional castellano, replegau en Las Partidas , seguntes o cual podeban accedir a o trono as fillas d'o rei difunto en caso de morir o monarca sin fillos varons.

Manimenos, Carlos Maria Isidro, no reconoixio a Isabel como princesa d'Asturias y cuan Fernando murio o 29 de setiembre de 1833, Isabel estio proclamada reina baixo a rechencia d'a suya mai, Maria Cristina de Borbon-Dos Sicilias , y Carlos en o Manifiesto de Abrantes mantenio os suyos dreitos dinasticos, levando a o pais a la Primera Guerra Carlista.

A cuestion dinastica no estio a sola razon d'a guerra. Dimpues d'a Guerra d'a Independencia , Fernando abolio a Constitucion de 1812 , pero dimpues d'o Trienio Liberal (1820-1823), Fernando VII no torno a restaurar a Inquisicion , y en os zaguers anyos d'o suyo reinau permitio ciertas reformas pa atrayer a os sectors liberals, que amas pretendeban igualar as leis y costumbres en tot o territorio d'o reino eliminando fueros y privilechios, a o tiempo os sectors mas conservadors s'agrupaban arredol d'o suyo chirman Carlos.

Contendients

editar
 
Estandart Reyal u d'a Cheneralisma, prencipal bandera carlista d'a primera guerra bordada por Maria Francisca de Braganza. [2]

O campo y as chicotas ciudaz d'o Pais Basco y Navarra emparoron mayoritariament a o pretendient Carlos a causa d'o suyo tradicionalismo foral, gracias a l'emparo que le dio o baixo clero local. Muitos autors han especulau con a posibilidat que la causa carlista en o Pais Basco y Navarra fuese fundamentalment foralista. No existe consenso en ista analis, ya que atros autors rebaten ista interpretacion, fendo a prencipal razon de l'emparo basco-navarro a o influxo d'o clero en a sociedat.

Sobre ista cuestion expreso Mateo Benigno de Moraza en o suyo discurso debant d'o Congreso de Deputaus o 13 de chulio de 1876 : "Pa o pais bascongado no podeba buscar-se un resorte que ferise mas viva, mas delicada y mas sensiblement as fibras d'o suyo corazon, tan relichioso y catolico, y no puede negar-se que en a guerra ha teniu a cuestion relichiosa a sola influencia en o mio pais; garra atra en a cuasi universalidat d'as mias paisanos ha puesto abocar-los a la guerra; pero os Fueros no han estau la causa".

A hierarquia eclesiastica se mantenio ambigua, encara que una parte important d'o clero (como que por eixemplo, o famoso Cura Merino) s'unio a os carlistas.

En l'atro bando, os liberals y moderaus s'unioron para emparar a Maria Cristina y a la suya filla Isabel. Controlaban as prencipals institucions d'o Estau, a mayoria de l'exercito y todas as ciudaz importants. Os liberals recibioron emparo d'o Reino Uniu , Portugal y Francia en forma de creditos para o trasoro y de fuerzas militars. Os britanicos ninvioron a Lechion Auxiliar Britanica, cuerpo de voluntarios a o mando d'o cheneral George Lacy Evans, mientres que a Royal Navy realizaba funcions de bloqueyo. Os portugueses ninvioron una division auxiliar baixo o mando d'o Baron das Antas y os franceses a Division Auxiliar Francesa amas de colaborar en o control d'a buega y d'as costas espanyolas.

Fases d'a guerra

editar

Tenendo en cuenta as accions levadas a cabo por la uno y l'atro bando podemos destacar tres grans fases en a contienda:

Ofensiva carlista

editar
  • A primera fase tiene puesto en o comienzo d'a guerra. Son los carlistas qui, guiaus por liders mas eficients, organizan a las tropas en os prencipals territorios que dominan (o norte, Catalunya y o Mayestrato ). Cal destacar l'actuacion de liders como que Zumalacarregui en o norte. Estio important tamien a labor de Juan Antonio Guergue en Catalunya, que unifico as partidas catalanas. A fase prencipia en 1833 y remata en 1835 con a muerte de Zumalacarregui. O carlismo metio en xaque a o gubierno cristino y aconsiguio extender-se por tot o norte d'a peninsula.

Repliegue carlista

editar

A fase prencipia en 1835 y remata en 1837. Os cristinos (partidarios d'Isabel) aconsiguen una mayor coordinacion y consolidan a suya posicion dentro d'o territorio carlista. Famosa por as numerosas expedicions carlistas, estando as mas importants a de Miguel Gomez Damas en 1836, que recorrio toda Espanya y a Expedicion Reyal, encabezada por Carlos Maria Isidro en persona, que menazo en 1837 a capital. O fracaso de dita expedicion suposo o desastre d'a zaguera gran tentativa carlista. L'accion mas important estio o Setio de Bilbau de 1836 , que acabo con una nueva redota carlista. Destaca l'aparicion en favor de don Carlos de Ramon Cabrera en o Mayestrato, que causo serios problemas a os cristinos dica o final d'a guerra.

Escamallo d'o carlismo

editar

Dimpues d'a batalla de Luchana os carlistas pierden a oportunidat de prener Bilbau y una d'as zagueras ocasions de poder ganar a guerra. Suposa tamien o suyo redota en Bilbau a creyacion d'una faccion carlista que empara a fin d'a guerra, veyendo imprebable ya a victoria. Dende alavez os absolutistas no fan que defender o territorio que encara controlan dica que a falta d'efectivos y as convulsions adintro d'a cort d'o infant obligan en 1839 a sinyar a paz, tot y que un sector carlista y o propio don Carlos no acceptasen o convenio de Vergara, habendo d'ir a l'exilio, a l'aspera d'una nueva oportunidat. Cabrera seguira a o frent d'o Mayestrato un anyo mas, ya con la causa d'o pretendient carlista muit debilitada. Destaca Espartero como lider indiscutible d'as fuerzas cristinas.

A guerra

editar
 
O frent en o suyo momento alchido.

A guerra en o frent d'o norte

editar

Zaguers

editar

Dimpues d'a muerte de Fernando VII, o pretendient Carlos nombro a Joaquin Abarca como ministro universal y facio un clamamiento a l'exercito y a las autoridaz pa que se sumasen a la suya causa, pero con tasa repercusion. En l'ambito internacional nomas o rei Miguel I de Portugal lo reconoixio, o que levo a la ruptura diplomatica entre Espanya y Portugal. En os primers dias d'octubre se succedioron as insurreccions en cuantos puntos d'Espanya, protagonizadas por agrupacions locals de Voluntarios Realistas, en cheneral con poco exito, fueras d'en o Pais Basco, Navarra y Logronyo , pero sin plegar a controlar mas que por poco tiempo as ciudaz de ditos territorios.

As sublevacions no tenioron l'emparo de l'exercito. Asinas, o cheneral Ladron de Cegama, sin mando en Valladolit (residencia d'a Capitania Cheneral de Castiella a Viella), y o coronel Tomas de Zumalacarregui , retirau pero vivindo en a plaza fuerte de Pamplona , fuyioron d'os suyos puestos de residencia pa pronunciar-se sin arrocegar con el garra fuerza d'as guarnicions d'as plazas en as cuals se trobaban. A guerra se considera como prencipiada cuan o cheneral Ladron de Cegama proclamo rei a o infant don Carlos con o nombre de Carlos V o 6 d'octubre de 1833 en Tricio ( La Rioja ), apoderando-se con os voluntarios sublevaus de Logronyo y pasando a Navarra a unir-se con os sublevaus d'ista provincia. A union d'istos voluntarios en Navarra estio l'embrion d'as tropas d'as cuals se facio cargo Tomas de Zumalacarregui y que facioron posible que a guerra durase siet anyos.

Quesada - Zumalacarregui

editar
 
O cheneral carlista Tomas de Zumalacarregui.

Zumalacarregui equipo a os suyos hombres con armas presas a os exercitos cristinos en o campo de batalla u en ataques contra fabricas u convoys , y conscient d'a suya inferioridat numerica y armamentistica reproducio a tactica guerrillera que conoixeba dende a Guerra d'Independencia, amparando-se en o accidentau d'o releu y en l'emparo de gran parte d'a poblacion civil. O 7 d'aviento de 1833, as deputacions de Bizcaya y d'Alaba lo nombroron chefe d'as tropas d'istas provincias. Muit popular entre os suyos soldaus (lo clamaban "Tio Tomas"), no dubdo en amostrar-se cruel en a represion d'os liberals ni en emplegar a terror pa mantener controlau o territorio.

Rodil - Zumalacarregui

editar

Entre l'anyo 1834 se succedioron as victorias carlistas en importants accions, como que l'asalto a un convoy d'armas entre Logronyo y Cenicero , as accions de Goyo d'Alaba y Venda de Echavarri. Pero pa os carlistas l'anyo acabo con una redota en a batalla de Mendaza y a prudent retirada en a batalla de Arquijas.

Espoz y Mina -Zumalacarregui

editar

Valdes - Zumalacarregui

editar

Con l'Accion de Artaza contra Geronimo Valdes, Zumalacarregui desfacio a tropa cristina que se veyio obligada a desmantelar todas as estratechicas guarnicions ( Maeztu , Alsasua , Elizondo, Santesteban , Urdax , entre atras), quedando como que solas guarnicions as d'as capitals d'as provincias bascongadas, Pamplona y cualques puertos d'a costa. O grueso de l'exercito cristino se retiro a la marguin sud de l'Ebro. Animau por os suyos exitos militars y por a necesidat d'obtener financiamiento y reconoixencia internacional, o pretendient le ordeno de prener Bilbau , manimenos a opinion contraria de Zumalacarregui, que hese preferiu atacar Vitoria y dende alli ubrir-se camin enta Madrit . A operacion prencipio con exito, en ubrir-se paso enta Bilbau en vencer a o cheneral Espartero en o Puerto de Descarga, prencipiando a sitiar a capital bizcaina o 10 de chunyo de 1835; pero, feriu Zumalacarregui cuan observaba as operacions, feneixio o 24 de chunyo de 1835

Fernandez de Cordova - Eguia

editar

En octubre de 1835 Nazario Eguia asumio o puesto de cheneral en cabo d'as tropas carlistas en o Pais Basco y Navarra. Entre o suyo mandato l'exercito carlista augmento os suyos efectivos dica plegar a os 36.000 hombres.

Fernandez de Cordova - Villarreyal

editar

Bruno Villarreyal, sucesor de Nazario Eguia, se caracterizo por fomentar as expedicions difuera d'o territorio carlista.

Espartero - Villarreyal

editar

En octubre de 1836 tenio puesto o segundo Setio de Bilbau , que fracaso a os cinco dias y en noviembre un tercer intento que duro mes y meyo y que fracaso debant d'a defensa de Baldomero Espartero.

Espartero - Principe Sebastian

editar

O fracaso debant de Bilbau d'os carlistas provoco o nombramiento de Sebastian Gabriel de Borbon y Braganza como cheneral en cabo d'os carlistas, o cual en marzo de 1837 vencio a las tropas liberals en a batalla de Oriamendi. Entremistanto os sectors mas radicals d'o carlismo s'heban feito con o control politico, acreixiu dimpues d'a Expedicion Reyal.

Espartero - Guergue

editar

Juan Antonio Guergue se facio con o mando de l'exercito dica chunyo de 1838.

Espartero - Maroto

editar

Dimpues d'a batalla de Penacerrada, Guergue estio substituiu por Rafael Maroto , qui reorganizo l'exercito y mando afusilar en febrero de 1839 a Guergue y a atros militars acusaus de conspirar en o suyo contra a o mesmo tiempo que intentaba aconseguir d'o pretendient a destitucion d'as suyas adversarios, por o que estio destituito a la suya vegada por Don Carlos, encara que poco dias dimpues estio restituiu en o suyo puesto por o pretendient, que accedio a os suyos demandas.

Maroto negocio con o gubierno d'Isabel II sin l'emparo d'o pretendient y con a oposicion de parte d'as suyas tropas y o 29 d'agosto de 1839 Espartero y oficials carlistas, representants de Maroto, sinyan o Convenio de Onate que metio fin a la guerra en o norte d'Espanya, confirmau con o conoixiu como Abrazo de Vergara entre Maroto y Espartero o 31 d'agosto. O 14 de setiembre de 1839 o pretendient carlista y as suyas tropas que le remaniban fidels crucioron a buega francesa y a guerra remato en o frent norte.

Frent de Castiella

editar

En Castiella a Viella , fuo en Burgos y Soria an mas exito tenio a insurreccion, movilizando un total de 10.000 hombres a o mando de Jeronimo Merino y Ignacio Alonso Cuevillas. En Catalunya , en abril de 1834 , dentro una partida procedent d'o Mayestrato a o mando de Manuel Carnicer , pero fracaso. Manimenos ixo, se mantenioron movilizadas numerosas partidas guerrilleras.

 
O carlismo en Aragon.

Frent d'Aragon y Valencia

editar

O 13 de noviembre de 1833 os carlistas obtienen una important victoria: Moriella se subleva y enrola o estandarte de Carlos V. Carlos Victoria, comandant d'a plaza de Moriella , fa salir a las tropas d'a ciudat con una treta. Zarra as puertas d'a ciudat y de conchunta con Rafael Ram de Viu (baron d'Herbes) y Manuel Carnicer se suman a o bando carlista. A pesar d'iste acto as tropas gubernamentals se meten en movimiento y mandan enta Moriella una important columna dirichida por Hore. Os carlistas debant d'ixa menaza fuyen de Moriella en aviento. Dimpues o baron d'Herbes y atros liders carlistas son presos en Calanda y afusilaus o 27 d'aviento. Pese a isto a flama d'a rebelion s'heba encendiu en as tierras d'o Mayestrato y l'Ebro meso que atros liders como Manuel Carnicer , Quilez y Cabrera continoron luitando.

As partidas d'o Mayestrato y Aragon trigoron a Manuel Carnicer como que o suyo chefe en febrero de 1834. Dimpues d'o suyo fusilamento en abril de 1835 prenio o mando o suyo segundo, Ramon Cabrera , qui dio animos a las fuerzas carlistas, pero sin que ditas fuerzas fuesen pro numerosas como pa obtener una victoria decisiva sobre as fuerzas liberals, de traza que en 1836 Evaristo de San Miguel conqueriba pa os isabelinos Cantaviella . En 1837 Cabrera aconsigue reconquerir o territorio perdiu y en chinero de 1838 conquiesta Moriella , a la cual converte en capital d'a suya administracion, extendendo o suyo territorio por Aragon, norte de Valencia y sud de Catalunya. Manimenos, a fin d'a guerra en o norte facio que Espartero plegase a Zaragoza a o frent de 44.000 hombres en octubre de 1839 y establise o suyo cuartel cheneral en Mas de las Matas . Cabrera aconsigue mantener a resistencia dica o 30 de mayo de 1840 cuan Espartero conquirio Moriella y Cabrera s'endrezo a Berga .

Frent de Catalunya

editar

En Catalunya as numerosas partidas actuaban sin coordinacion. O mando d'o Pretendient ninvio un continchent de fuerzas d'o territorio carlista basco-navarro, seleccionau entre os mas experimentaus batallons d'os cuals disposaba, en agosto de 1835 baixo o mando de Juan Antonio Guergue formau por 2.700 hombres con a mision d'organizar o frent en Catalunya. Plegau a o suyo destin Guergue, aconsiguio agrupar una numerosa fuerza, intentanto prener Olot pero fracasando en o intento. Seguidament Guergue organizo as tropas carlistas catalanas en un documento oficial que se ninviaria a o rei y a os capitostes respectivos. En o mesmo documento el posa de manifiesto que as tropas con as cuals conta son bellas 19.000 escontando las traitas por el. Manimenos istos datos son poco fiables a causa que dan un numero alto de guerrillas no identificadas. A pesar d'isto o numero heba d'estar muit alto. Dimpues de la marcha de Guergue de Catalunya asumioron o mando Ignacio Brujo y Rafael Maroto , qui estio poco tiempo (uns meses), creyo confusion y tenio muitas redotas. Ye por esta razon que en aviento de 1836 estio substituiu por Blas Maria Royo de Leon que heba estau chefe d'o estau mayor d'a expedicion Guergue. Royo aconsiguio victorias importants como o desastre d'Oliver y a conquiesta de Solsona . En 1837 se facio con o mando un d'os miembros d'a Expedicion Reyal, Juan Antonio de Urbiztondo , qui conquirio Berga en chulio y la convirtio en a capital d'o carlismo catalan.

 
Daguerrotipo de Ramon Cabrera .

Os problemas entre a Chunta de gubierno de Berga y Urbiztondo levoron a o nombramiento de Jose Segarra y posteriorment, en chulio de 1838, a o d'o Conte d'Espanya , que s'esforzo en modernizar as suyas tropas a o mesmo tiempo que se aproximaba a os sectors mas radicals d'o carlismo, o que provoco o descontento d'a oficialidat carlista, que solicitoron a suya destitucion a o pretendient, o que aconsiguioron en octubre. A plegada de combatents carlistas procedents d'o frent norte dimpues d'a sinyatura d'o Convenio de Onate aconsiguio prolongar a guerra en Catalunya uns meses mas dica que as zagueras tropas carlistas dirichidas por Cabrera crucioron a buega francesa o 6 de chulio de 1840 .

Castiella a Viella y Castiella a Nueva

editar

En as dos Castiellas os movimientos carlistas tamien existioron. Estioron mas importants en Castiella a Viella. En as zonas cercanas a las provincias Bascongadas y Navarra , os carlistas, baixo a presion d'as tropas isabelinas, acaboron amparando-se en os carlistas basco-navarros, formando os batallons castellanos. Os suyos chefes mas importants estioron Balmaseda , Basilio Garcia , Jeronimo Merino y Cuevillas . Organizoron correrias por o territorio controlau por o bando isabelino, plegando en ocasions dica La Mancha . Os husars de Ontoria , una unidat selecta formada por expertos chinez castellanos y dirichida por Balmaseda, estio a unidat mas important de caballeria castellana que remato combatindo con Cabrera. No podendo cruciar l'Ebro en a fase final en cayer o Maestrato en mans de Espartero , preboron de fuyir a Francia dando o rodeyo por Cuenca, Soria, Burgos, La Rioja y Navarra, desolando con os suyos tropelias y robos as poblacions que trascruzaban. Gran parte d'els fuoron finalment interceptaus en Navarra, cuan Cabrera feba ya tiempo que se trobaba en Francia y, por tanto, a guerra heba finalizau. Por ixo estioron consideraus como bandolers y executaus.

En Castiella a Nueva os movimientos carlistas se centroron en Ciudad Real y en as zonas proximas a Cabrera ( Cuenca ), y tamien Albacet . A partida mas important d'a rechion estio a d'os chirmans Palillos. Ista partida yera formada por chinetz en a suya mayor parte y plego a estar numerosa comparada con as atras partidas manchegas, que nunca no estioron muit superiors a un par de centenars d'hombres.

Frent d'a provincia de Ciudad Real

editar

En a provincia se formoron mas d'un centenar de partidas, cualques con tasament una decena d'hombres y atras superando cuantos cientos . Tres son las causas d'ista proliferacion:

a) Dada a orografia montanyosa y o transito a travies d'a provincia d'as comunicacions Madrit - Andalucia, dende tiempo muit dezaga o bandolerismo yera muit desembolicau.

b) Istas circumstancias estioron base pa que entre a Guerra d'a Independencia se creyasen numerosas partidas guerrilleras con gran actividat.

c) A provincia, muit depauperada, con a tierra practicament en poder d'unas pocas personas, no solament produciba pobreza en as chents que treballaban o campo sino tamien en as localidaz an os zapaters , sastres y atros oficios teneban uns ingresos muit baixos ya que os suyos clients, os treballadors d'o campo, careixeban de diners. As experiencias d'o bandolerismo, as d'as guerrillas independentistas, a pobreza d'os habitants y as quintas que se levaban a tantos hombres chovens que yeran aportando economia familiar, facio que os chefes carlistas trobasen con facilidat personas tanto en o campo como que en as ciudaz pa engrosar as suyas ringleras . Ocurriba tamien con frecuencia que chicotas partidas admitiban o indulto, se reincorporaban a os suyos quefers, tornando pero de nuevo poco tiempo dimpues a formar parte d'una partida. O gubierno solament en ocasions podio destinar tropas regulars suficients pa combatir a las partidas, estando fuerzas irregulars formadas por voluntarios locals, encuadraus chenericament en o concepto de "Milicians Nacionals", os que sostenioron o peso prencipal de luita contra as partidas encara que con taso exito ya que mesmo meses dimpues de concluida a guerra en estioron activas unas cuantas entre un tiempo. Belunas tornoron a convertir-se en bandoleras, quedando a suya persecucion en mans d'a recientment creyada Guardia Civil.

O movimiento carlista nunca tenio unidat de mando y d'administracion ni conservo territorio en o cual hese puesto instalar os suyos cuartels, almagazens, estrabillas de caballos , depositos de ferius y prisioners, mantenendo-se de contino en movimiento por a provincia, asaltando lugars y refuchiando-se en as montanyas. En ocasions s'uniban cuantas chicotas partidas pa realizar un ataque a una localidat important u a un convoy que circulaba por a carretera Madrit - Andalucia. En plegar a la provincia as expedicions de Gomez y Basilio Garcia, en formoron parte mientres se mantenioron en a provincia, belunas marchoron con ellas a provincias vecinas, mesmo uns pocos hombres las acompanyoron a la suya tornada a o territorio basco-navarro. [3]

Expedicions carlistas

editar

Dende o territorio basco-navarro dominau por os carlistas se realizoron expedicions con os obchectivos prencipals:

a) Fomentar a guerra en territorios en os cuals o carlismo teneba poco, mesmo nula actividat.

b) Desfer-se entre bel tiempo de continchents a os cuals yera problematico dar mantenimiento y paga.

c) Obligar a que tropas isabelinas que barzaban o suyo territorio hesen de marchar dimpues d'as expedicions, aliviando-se a presion sobre o frent basco-navarro.

  • Primera expedicion de Basilio Garcia (1834)
  • Segunda expedicion de Basilio Garcia (1835)
  • Expedicion de Guergue (1835)
  • Tercera Expedicion de Basilio Garcia (1836)
  • Expedicion de Gomez (1836)
  • Expedicion Reyal (1837)
  • Expedicion de Zaratiegui (1837)
  • Cuatrena expedicion de Basilio Garcia (1837-1838)
  • Expedicion de Negri (1839)

En chunyo de 1836, Miguel Gomez Damas, a o frent de 3.500 hombres, parte dende Amurrio enta Asturias y Galicia pa animar os focos carlistas que suposa alli establius, pero tot y que aconsigue dentrar sin luita en Oviedo y Santiago de Compostela , no aconsigue controlar istos territorios ya que no troba prou intres por la causa carlista en a poblacion y ye sozmetiu a persecucion por tropas isabelinas que plegan dende Navarra y Castiella a Viella. Por propia iniciativa, en contra d'as ordens recibidas, s'endreza en agosto enta Andalucia y entre la marcha dentra en Leyon , Palencia y Albacet . En Andalucia prene Cordoba y Almaden de la Plata , feito iste zaguer que causa una inasperada baixa en a Bolsa londinenca. Plega a San Roque ya que tiene intencion d'adquirir calcero en Chibraltar . Manimenos dende o Penyon un canyonazos no le deixan amanar-se, encara que son muitos os angleses , mesmo con as suyas mullers, os que salen d'o recinto britanico pa veyer de cerca a os carlistas ya que a suyo correria por a cheografia hispanica ye tema muit airiau por a prensa europea. Batiu la una y l'atra vegada, encara que sin estar excesivament danyau por as columnas isabelinas que lo acazan, en aviento de 1836 aconsigue tornar a Bizcaya .

A Expedicion Reyal , motivada por as suposadas negociacions que se yeran realizando entre Carlos y Maria Cristina, salio de Navarra en mayo de 1837 con 12.000 hombres a o frent d'o pretendient Carlos enta Aragon, Catalunya, Valencia, Teruel y finalment Madrit, d'an que se retiroron de traza inasperada, plegando a o territorio carlista d'o norte en octubre de 1837 . Dimpues d'a expedicion Carlos marguino a os elementos mas moderaus d'o carlismo.

Batallas y accions

editar

Extranchers

editar

Estioron numerosos os extranchers que s'alistoron en o bando carlista, estando a destacar os que publicoron as suyas vivencias d'a guerra: l'angles Charles Frederick Henningsen , os franceses Alfonso Barres de Molard , Alexis Sabatier y Louis Xavier Auguet de Saint-Sylvain y os alemans Augusto von Goeben , Adolfo Loning , Felix Lichnowsky y Guillermo von Rahden . Entre os extranchers que combatioron en o bando liberal cal citar a Frederick Hardman , angles que s'alisto en a Lechion Auxiliar Britanica y que publico un libro que replego as suyas vivencias y impresions d'a guerra.

Dende o punto de vista diplomatico, un angles participo activament pa humanizar a guerra ( Lord Elliot ) y unatro pa rematar-la ( Lord John Hay ).

Exercito liberal

editar
  • Rechimientos de infanteria de linia.
  • Rechimientos de infanteria liuchera.
  • Rechimientos de infanteria de milicias provincials.
  • Guardia reyal d'infanteria. Cuatro rechimientos de dos batallons .
  • Rechimiento de granaders provincials d'a guardia reyal .
  • Rechimiento de cazadors d'a guardia reyal provincial.
  • Rechimiento d'incheniers d'a guardia reyal.
  • Artilleria amontada d'a guardia reyal.
  • Artilleria de linia d'a guardia reyal.
  • Rechimiento de granaders a caballo d'a guardia reyal.
  • Rechimiento de lancers d'a guardia reyal.
  • Rechimiento de cazadors d'a guardia reyal.
  • Rechimiento de coracers d'a guardia reyal.
  • Husars d'a Princesa.
  • Caballeria de linia.
  • Caballeria liuchera.
  • Flanquiadors d'Isabel II.
  • Cuerpo franco navarro de caballeria.
  • Peseters .
  • Voluntarios de Burgos (1200 plazas).

Exercito carlista

editar
  • Guardia d'honor d'infanteria.
  • Guardia d'honor de caballeria.
  • Escolta d'o Estandarte.
  • Escuadron de Chefes y Oficials.
  • Batallon de voluntarios distinguius de Madrit .
  • Infanteria navarra. Doce batallons de 800 plazas.
  • Guias de Navarra. Un batallon de 800 plazas.
  • Lancers de Navarra. Cuatro escuadrons.
  • Infanteria guipuzcoana. Ueito batallons de 1.000 plazas.
  • Escuadron de Guipuzcua . 100 caballos.
  • Infanteria alabesa. Siet batallons de 800 plazas.
  • Batallon de Guias d'Alaba. Un batallon de 800 plazas.
  • Escuadron d'Alaba. 120 caballos.
  • Infanteria bizcaina. Nueu batallons de 900 plazas.
  • Escuadron de Bizcaya. 90 caballos mandaus por un comandant.
  • Infanteria castellana. Cuatro batallons de 800 plazas.
  • Caballeria castellana. Tres rechimientos de lancers.
  • Batallon de granaders de l'exercito. 800 plazas.
  • Artilleria de batalla y montanya.
  • Artilleria de bater.
  • Zapadors . Cuatro companyias , una en cada provincia.
  • Husars de Arlaban. 100 caballos
  • Tres batallons cantabros de 900 plazas.
  • Aduaners .

Exercito Reyal d'Aragon, Valencia y Murcia

  • 1.ª Brigada de Tortosa . 1.º, 2.º y 3.er batallon de Tortosa de 800 plazas.
  • 2.ª Brigada de Tortosa. 1.º, 2.º y 3.er batallon de Mora d'Ebro de 750 plazas.
  • 1.ª Brigada d'Aragon. Guias d'Aragon, 5.º y Tiradors d'Aragon de 700 plazas.
  • 2.ª Brigada d'Aragon. 4.º, 6.º, 7.º, y 8.º d'Aragon de 850 plazas.
  • 3.ª Brigada d'Aragon. 1.º, 2.º y 3.er batallon d'Aragon de 700 plazas.
  • 1.ª Brigada de Valencia. 1.º, 2.º y 3.er batallon de Valencia de 800 plazas.
  • 2.ª Brigada de Valencia. 4.º, 5.º, 6.º y 7.º batallon de Valencia de 850 plazas.
  • 1.ª Brigada de Murcia. 1.º y 2.º d'o Cid de 800 plazas.
  • 2.ª Brigada de Murcia. 3.º d'o Cid y Guias d'o Conte de Moriella de 800 plazas.
  • 1.er Rechimiento de lancers d'Aragon de 250 plazas.
  • 2.º Rechimiento de lancers de Tortosa de 490 plazas.
  • 3.er Rechimiento de lancers d'Aragon de 350 plazas.
  • 1.er Rechimiento de lancers de Valencia de 360 plazas.
  • 1.er Rechimiento de lancers d'o Cid de 280 plazas.
  • 1.er Batallon de artilleria de 500 plazas.
  • Companyias d'o tren de 150 plazas.
  • Companyia de Zapadors de 390 plazas.
  • Companyias de Minones de Cabrera 100 plazas.
  • Ordenanzas de Cabrera 100 plazas.
  • Guias de Cabrera 100 plazas.

Exercito Reyal de Catalunya

Division de Chirona

  • 1.ª Brigada
  • 2.ª Brigada
  • Batallon de guias 400 plazas
  • Escuadron de lancers 50 plazas

Division de Leida

  • 1.ª Brigada
  • 2.ª Brigada

Division de Manresa u d'o Centro

  • 1.ª Brigada
  • 2.ª Brigada
  • Partidas sueltas (caballeria y infanteria)

Division d'o Campo de Tarragona

  • 8 Batallons de 500 plazas

Partidas varias

  • Sin datos organizativos, total de 3.838 hombres entre infants y chinetz

Cancions

editar
  • Viva a paz, viva a union, viva a paz y don Carlos de Borbon. Carlista.
  • Duro tiene o corazon don Carlos, viello cruel y solament seis anyos conta nina innocent Isabel. Cristina.

Se veiga tamien

editar

Referencias

editar
  1. Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana , Espasa-Calpe (1921),Tomo 45 pachina 1.490.}}.
  2. ≪Estandarte real o de la Generalisima≫ . El Estandarte Real : 16. Abril de 1889. "{{{title}}}" .
  3. Manuela Asensio Rubio. El Carlismo en la provincia de Ciudad Real. Ciudad Real 1987. ISBN 84-505-5082-3 .

Bibliografia

editar
  • Buenaventura de Cordoba: Vida militar y politica de Cabrera. Madrit (1845).
  • Alfonso Bullon de Mendoza: Auche y ocaso de Don Carlos. A Expedicion Real , Madrit (1986).
  • Jordi Canal: O carlismo , Madrit 2000.
  • Carlos Canales: A Primera Guerra Carlista (1833-1840), uniformes, armas y banderas. Ristre, Madrit (2006).
  • Laura Corrales Burjales: "A Guerra d'os Siet Anyos (1833-1840) a travies d'o gravau popular catalan: estau d'a cuestion", Trienio , n.º?51 (mayo 2008), pp.?73?110.
  • John Coverdale: The Basque Phase of Spain's First Carlist War , Princeton (1984).
  • Jose Extramiana: Historia d'as guerras carlistas , San Sebastian (1978-1979).
  • Melchor Ferrer: Historia d'o tradicionalismo espanyol , Sevilla, 30?vol. (1941-1979).
  • Jose Maria Jover (dir): Historia d'Espanya XXXIV. La yera isabelina y o Sexenio Democratico (1834-1874), Madrit 1988.
  • Josep Maria Mundet: A Primera guerra carlina a Catalunya. Historia militar i politica , Barcelona (1990).
  • Joan Josep Rovira Climent: "Rotas Carlistas". Editorial Episteme, Barcelona 2008.
  • Antonio Pirala: Historia d'a guerra civil y d'os partius liberal y carlista , Madrit (1984).
  • Album d'as tropas carlistas d'o norte. Madrit, sin anyo, 184?).