D
Tschuwaschische Sproch
(
Ч?ваш ч?лхи
, au
Chuwash
,
Chovash
,
Chavash
,
Cua?
,
Tschuwasch
) isch e
Turksproch
im Weschte vum
Ural
im zentrale
Russland
. S isch d eigestandigschte vun alle Turksproche. Tschuwaschisch isch d Muettersproch vun de
Tschuwasche
un e offizielli Sproch z
Tschuwaschie
. S wird vu ugfahr 2 Millione Lit gsproche.
S Alphabet kummt vum
Kyrillische
, s brucht alli Buechstabe vum
Russische
un no vier extra:
??, ??, ??, ??
.
Tschuwaschisch wird h?t voor allem z
Tschuwaschie
,
Tatarstan
un
Baschkortostan
gschwatzt, nabe denne Hauptverbreitigsgebiet git's no chleini Sproochinsle de
Wolga
lang bis Saratow un Minderheite z
Kasachstan
,
Usbekistan
, in de
Ukraine
un in de baltische Lander; si han sich in de Sowjetzitt dort aagsiidelt. E russischi Volchszallig hat 1999 ergee, dass 1,64 Millione (82 Brozant) vu de Tschuwasche d'Sprooch als Muetersprooch glehrt han, insgsamt belauft sich d'Spracherzahl uf 1,8 Millione.
Es git verschiideni Klassifikatione f?r s Tschuwaschisch. S
Fischer-Lexikon Sprachen
vu 1987 ordnet's in di bulgarischi Gruppe vum westlige Zwiig vu de Turksprooche ii, s
Metzler-Lexikon Sprache
degege in di bolgarturkischi Underfamiilie vu de Turksprooche.
D'Hauptgruppe vum Tschuwaschische sin s Anatri (Niidertschuwaschisch) un s Viryal (Obertschuwaschisch).
Tschuwaschisch isch vu de Wolgabulgare in sii jetzigs Sproochgebiet chuu, salli sin am And vum 10. Johrhundert ins Wolga-Kama-Gebiet chuu un han e Herrschaftsgebiet grundet, wuu no us vile andere, spoter zum Deil in ene ufgangene Ethniie bstande hat. E Iifluss han voor allem di
finno-ugrische Sprooche
ussgiebt.
Im 13. Johrhundert han d'Tschuwasche in de Goldene Horde, genauer gsait im mongolisch beiiflusste Khanat glabt un sin 1502, wuu sall undergange isch, zum tatarische Kahanat Kasan chuu. 1551 han si sich em russische Zar underworfe.
Zur Zitt vu ihrer Iiwanderig ins Wolgagebiet um s Johr 1000 ume han d'Tschuwasche e Variante vum Orchon-Alphabet vum
Turkische
bruucht, wuu si abber de Islam ?bernuu han, han si aagfange mit em
arabische Alphabet
z schribe, bis si nooch em christlig-orthodoxe Glaube im 18. Johrhundert am And vum 19. Johrhundert au s
kyrillisch
Alphabet aagnuu han. F?r d'Schriftsprooch, wuu russischi Missinar 1878 gschaffe han, sin au kyrillischi un e baar Zuesatzzeiche verwandet worre.
Obwohl si am Turkologe-Kongrass vum Johr 1926 deilgnuu han, wuu e eiheitligs Schribbsystem f?r alli Turke un Turkotatare hat wolle schaffe, han si ihri Sprooch ? als einzigi Turksprooch ? witterhii mit em kyrillische Alphabet gschriibe. Au s latinisch Alphabet nooch de Sowjetzitt wird chuum aagwandet.
- kyrillisch:
А ? Б В Г Д Е Ё ? Ж З И Й К Л М Н О П Р С C Т У ? Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я
а ? б в г д е ё ? ж з и й к л м н о п р с c т у ? ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я
- latinisch:
A ? B C D E ? F G H I J K L M N O P R S ?/C T U U/? V Y Z ja ju sh/? zh/?
a ? b c d e ? f g h i j k l m n o p r s ?/c t u u/y v y z ja ju sh/? zh/?
D Wikipedia uff Tschuwaschisch