dr Susanna Orelli-Brunen a dr Chruuzig vom Orelliweeg und em Hanslinweeg
D
Susanna Orelli-Rinderchnacht
(*
27. Dezamber
1845
z
Zuri
; †
12. Janner
1939
au doort) isch e Schwiizer Abstinanzlerin gsi; si gilt als aini vo de Pionierinne vo de Zurcher Wirtschaft, wil si de
Zurcher Fraueverain
hat ghulfe grunde, wo alkoholfreji Wirtschafte uuftaa hat.
D Susanna Rinderchnacht isch us em Doorff
Oberstraass
grad vor de Stadt Zuri gsi, wo spoter als Stadtquartier zu de Stadt cho isch. Ire Vater, de Heiri Rinderchnacht, isch e Puur und de Gmaindpresidant vo Oberstrass gsi, d Muetter hat Susanna Rinderchnocht-Stadelmaa ghaisse. Vom Platz Langestaine z Oberstrass, wo na bis ane 1969 s Huus vo de Familie Rinderchnacht gstanden isch, git s i de
Zantralbiblioteek
es Bild.
[1]
D Figuur vom bekante Gmaindamme Heiri Rinderchnacht chunt vil spooter im ene Horspiil-Klassiker vo SRF wider vor, em ≪Napoleon vo Oberstrass≫ vo ane 1961, won er als Protagonischt uuftratten isch.
[2]
D Susanna Rinderchnacht hat sech fur d Huuswirtschaft uusbildet und isch fur ais Jaar is
Walsche
ggange. A de Psychiatrischen Uniklinik Zuri hat si bi de Betroiig vo de Paziante ghulfe. Ane 1881 hat si de
Poly
-Profasser Johannes Orelli (1822-1885) vo Zuri ghuraate, wo 23 Jaar elter gsi isch as sii und dann aber scho nach es paar Jaar gstorben isch. Vom Johannes Orelli hat d ETH-Biblioteek e Foti.
[3]
Zum oppis gagen Alkoholismus z mache isch si bim
Blaue Chruuz
deby gsy. Das hat se ane 1894 deezue pracht, de
Zurcher Frauenvereain fur Massikait und Volkswohl
halfe z grunde, wo d Nanny Huber-Werdmuller d Presidantin gsy isch. Da Verain het sech ane 1909 de noi Name
Zurcher Fraueverain fur alkoholfreji Wirtschafte
ggaa. Da druus isch spoter de
ZFV
woorde, wo hut i de Schwiiz bi vil meh weder zweihundert Betriib und Schuele d Kantine und na anderi Lokaal fuert.
[4]
De Fraueverain het d Kafistube
de chly Marthahof
z Stadelhofe uftaa, wo me numen alkoholfreji Sache zum Trinke uberchoo hat. D Susanna Orelli-Rinderchnacht hat gly d Leitig vo dam Lokaal ubernaa. Und scho i de nachschte Jaar sind meh weder es halb totze anderi Wirtschafte vom Verain z Zuri uufgange, und ane 1901 au s grosse Kurhuus uf em Zuribeerg. Und de Verain hat au grad s grosse Restaurant im noie Volkshuus z Ussersyl gfuert.
[5]
D Huuser vo dr Zurcher Abstinantebewegig sind au im Ussland als Vorbild gnaa worde zum aanlechi Betriib yzrichte.
Wo der
Erscht Waltchrieg
cho isch, hat de Zurcher Fraueverain zame mit anderne Aktivischtinne vo de Frauen- und der Abstinanzbewegig fur d Soldate vo de
Schwiizer Armee
d Organisazioon
Gemeinnutziger Verein fur alkoholfreie Verpflegung der Truppen
grundet, wo im ganze Land d Soldatestube gha hat. Und ane 1918 hat d Orelli d Stiftig fur Schwiizer Gmaindstube uf d Bai gstelt.
Ane 1919 hat d Uni Zuri de Susanna Orelli-Rinderchnacht, wil si so vil Guets ta hat fur d Volksgsundhait, der Eeredokter fur Medizin gaa ? si isch die erschti Frau gsi mit deren Uuszaichnig.
Wo si gstorben isch, hat me d Susanna Orelli ufem Fridhof Sylfald begrabe, wo na hut ires Platz es chlyses Tankmaal fur die muetigi Frau isch, wo me als e grossi Schwiizer Sozialreformeri alueget. Und au der Orelliweeg hoch uber de Stadt het syn Name vo de Frau vo Oberstrass.
[6]
- Regula Ludi
:
Orelli [-Rinderknecht], Susanna.
In:
Historisches Lexikon vo dr Schwiiz
.
- Monique R. Siegel:
Weibliches Unternehmertum. Zurcherinnen schreiben Wirtschaftsgeschichte.
Verlag Neue Zurcher Zeitung, Zurich 1994,
ISBN 3-85823-495-8
.
- Liselotte Traber:
Susanna Orelli.
In: Schweizerische Lehrerinnenzeitung, 77, 1973, S. 216?220.
- Moia Schnyder und Hans Rudolf Schmid:
Susanna Orelli-Rinderknecht und Else Zublin-Spiller. Zwei Pionierinnen der Volksgesundheit.
Schweizer Pioniere der Wirtschaft und Technik, 26, 1973.
- ↑
Heinrich Jakob Burger:
Langensteinen Oberstrass.
(Memento vom 2. Septamber 2019 im
Internet Archive
)
Zeichnig, Signatur
Zurich 6.1, alt Oberstrass I,6
- ↑
≪Napoleon von Oberstrass≫ von Arthur Welti
(Memento vom 2. Septamber 2019 im
Internet Archive
)
uf srf.ch
- ↑
Johannes Ganz (Fotograf):
Orelli, Johannes.
(Memento vom 2. Septamber 2019 im
Internet Archive
)
- ↑
Ev Manz:
Mit Demut zum Erfolg.
In:
Tages-Anzeiger
, 5. Septamber 2019, S. 21
- ↑
Elisabeth Joris
:
Von der proletarischen Disziplin zum schicken Hedonismus? Das Volkshaus-Restaurant und seine Bewegungen.
(Memento vom 2. Septamber 2019 im
Internet Archive
)
uf restaurantvolkshaus.ch
- ↑
Barbara Hutzl-Ronge:
Zurich ? Spaziergange durch 500 Jahre uberraschende Stadtgeschichten.
2019.