De Pierre-Nicolas Chenaux ( [pj?ː?nikola ??no] ; * 26. Februar 1740 z La Tour-de-Treme ; † 4. oder 5. Mai 1781 bi Posieux ) isch en Greyerzer Revolutionar un Uffstandische gsi, wo im Joor 1781 en misslungene Uffstand, au bekannt als Chenaux-Handel , gage d Patrizier -Herrschaft vo Fryburg aagfiert het un debi um s Labe cho isch. Er gilt hut als en Greyerzer Volchsheld. Z Bulle stoot syt 1933 e Statue vun em, un z Fryburg isch e Strooss nooch em benannt.

Fries Labe [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

De Chenaux isch am 26. Februar 1740 (Taufdatum) z La Tour-de-Treme , hut en Stadtdeil vo Bulle , als erschte Sohn vo siibe Chinder uff d Walt cho. Syn Vater isch de Claude Joseph gsi, en Groossbuur un Kastellan , syni Muetter d Marie Marguerite Repond. Di katholischi Familie isch wohlhabend un yyflussrych gsi, er het drum e gueti Ussbildig gha un au Reise ins Ussland unternoo. Ab 1761 isch er Hilfsmajor bim Greyerzer Regiment vo de de Fryburger Milize gsi. Nooch fumf Joor isch er allerdings uff eigne Wunsch abgloost worde, warschynts wyl em bi de Beforderig zum Major en Patrizier vorzoge worde isch. Im Joor 1767 het er d Marie-Claudine Garrin ^[1] vo Bulle ghurote. Die beide hen zamme acht Chinder gha.

Nabe synrer erfolglose Militarlaufbahn het er verschiidne Gschaft betryybe, so mit Immobilie, spooter mit em Chaas- un Chorn-Handel, schliessli au no mit Muultierhandel. Mee Erfolg het de Chenaux in de Politik gha, syni scharfi Gagnerschaft zue de Patrizier un s Yytrate fur e Verwaltigsreform, hen em e waggsendi Popularitat yybrocht.

De Chenaux-Handel [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

In de ganze Schwyz hen im 18. Joorhundert verschiidni Uffstand gage d Herrschaft vo aristrokratische Familie, de Patrizier , stattgfunde, wo aber salte zum Erfolg gfiert hen. Au im Kanton Fryburg isch d Unzfriideheit grooss gsi, was zwusche 1780 un 1784 zunere Reihe vo Unruehe gfiert het. Die Unruehe hen verschiidni Grund gha; nabe de Unzfriideheit uber s Machtmonopol vo de Patrizier isch au d Abschaffig vo obe dryysig religiose Fuurdaag un Prozessione, un d Uffhebig vo de Kartause La Valsainte z Cerniat im Joor 1778, e Grund gsi. Scho 1780 het im Seiseland en Uffstand stattgfunde.

Im Uffstand vo 1781, als Chenaux-Handel oder Chenaux-Revolution bekannt, isch de Chenaux salber nit di einzig wichtigi Figur gsi. Chopf vum Uffstand isch warschynts de Anwalt Jean Nicolas Andre Castella gsi, un en wytere Aafierer isch de Jean-Pierre Raccaud gsi. Am 29. April het de Chenaux zamme mit andre Verschworer im Gaschthof L'Epee couronnee z Bulle en Putsch plant, wo vorgsanne gsi isch, dass e chlyni Gruppe het solle Fryburg imene Handstreich yynee un d Macht het solle ubernee. De Putsch isch zerscht fur de Johannes-Daag (24. Juni), spooter uff d Chilbi vum 3. Mai, plant gsi. Wo allerdings d Regierig devo erfaare het, het si d Verhaftig vum Chenaux aagordnet, wonner aber rachtzytig devo erfaare het un entcho isch. Am 1. Mai het d Regierig deno en Chopfgald uff en ussgschryybe. De Chenaux het druff d Initiativ ergriffe un am 2. Mai obe 2'000 bis 3'000 Maa, vorallem ussem Greyerz, aber au em Seiseland un de Saane bi Posieux versammlet, wo deno unter synrer Fierig uff Fryburg marschiert sin un d Stadt umzinglet un belageret hen.

D Stadt het deno d Barner um Hilf gruefe, wo uss Angscht, dass de Uffstand au in de Barner Landvogteie fur Unruehe sorge dat, sofort Druppe uff Fryburg gschiggt hen. Am 4. hen die unter de Fierig vum Waadtlander Benjamin Louis Monod de Froideville, en Groossdeil vo de Uffstandische bluetlos zur Kapitulation chonne bringe. De Chenaux het sich druff in en Wald zruggzoge, un isch in de Nacht vum 4. uff de 5. Mai vumene Gfolgsmaa, wo es uff d Belohnig abgsee gha het, in de Noochi vo Posieux ermordet worde. Syni Lyych isch deno uff Fryburg brocht worde, un dorte postum zum Dood verurteilt, un offentlig gchopft un gviirdeilt worde. Zuesatzli isch er zur damnatio memoriae verurteilt worde.

Noochspiil [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

S Landvolch het scho bal aagfange, de Chenaux als Martyrer z verehre un zue sym Grab z pilgere, wo de ? Saint Nicolas Chenaux, martyr de la liberte “ um Furbitte aagfleht worde isch. D Chilch het die Praxis strang verurteilt.

D Regierig het di Uffstandische un bsunders d Aafierer verfolgt un strang bstrooft. Glychzytig isch politisch aber en Ussglyych versuecht worde, un d Pfarreie un Gmeie sin dezue yyglade worde, ? ihri ehrerbietigen Darlegungen “ vorzbringe. D Landschafte hen zwar s Patriziat nit in Froog gstellt, aber Stuurerlyychterige un d Wiideryyfierig vo de religiose Fuurdaag gforderet. D Stadtburger vo Fryburg hen dergage au z verstoo gee, dass si mee Aadeil aa de Macht wette ha. Schlussandli sin 1783 di wichtigschte Regimekritiker verbannt worde, wo deno zamme mit de gflohene Uffstandische vo 1781 mit em Yymarsch vo de Franzose in d Schwyz un de Grundig vo de Helvetische Republik 1798 wiider zruggcho sin.

De Chenaux salber isch schynts deno in Vergasseheit groote, bis 1848 in de Folg vum Sonderbundchrieg e liberali Regierig d Macht z Fryburg ubernoo het, un de Chenaux rehabilitiert het. Im Greyerz hen spooter immer mee Lut welle ihrem Volchsheld e Denkmool setze. Schliessli isch am 24. Septamber 1933 e Bronze-Statue vum Gamfer Carl Angst z Bulle in de Innestadt, gagenuber vum ehemoolige Sitz vo de Herrschafte vo Fryburg, yygwyycht worde. Als Yyschrift stoot dorte: ? La Gruyere a Pierre-Nicolas Chenaux, mort le 5 mai 1781 pour la defense des libertes du peuple “. Z Fryburg isch hut usserdam e Gassli nooch em benannt, d Route Nicolas-Chenaux im Beauregard.

Literatur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• Serge Kurschat: Pierre-Nicolas Chenaux : le revolte gruerien, Editions Montsalvens . Bulle 2017, 208 p.
• Serge Kurschat: Les patriciens fribourgeois face a l'insurrection Chenaux . Passe Simple, mensuel romand d'histoire et d'archeologie, no 17, septembre 2016, p. 24-25
• Georges Andrey / MF: Pierre-Nicolas Chenaux. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz .
• G. Andrey, ≪La Revolution Chenaux et ses historiens≫, in Ann. frib. 60, 1992/1993, 57-71
• Nicolas Jordan, Un revolutionnaire gruerien . In: Trait d'union: Journal de l'Association des interets du quartier de Beaumont - Vignettaz - Monsejour. Avril 2012, n. 75. Fribourg.

Fuessnote [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

1. ↑ luut em Historische Lexikon vo de Schwyz: Anne Claude Guerrin