JHWH
in dr phonizische (1.Linie), aramaische (2.Linie) un hebraische Schrift(3.Linie)
Jahwe
(interbretiert as ?ich bi da, wu alliwiil isch“ odr "ich bi da, wuni bi") isch dr Namme vum judisch-chrischtlige Gott, wien er vo de Chrischte manggisch gsait wird. Es het sich bin ena nabe Jahwe siter em 12.
Johrhundert
au d Lasart
Jehova
iibirgeret.
Religiosi
Jude
schbrachen en uberhaupt nit us, sondern bruuche Umschriibige wie ????? -
Adonai
(Herr). Die Ultrareligiose gonge sogar so wiit, ass si dr Buechschdabe ? wo as Abchurzig fur ?Gott“ schdoht, in Worter, wo Gott bedute, as ? uschbrache. So sage si
Elokim
anschdatt
Elohim
.
D Schriftzeiche JHWH (hebraisch: ????), wu vu rachts no links glase ware, heißt mer au Tetragramm (griachisch: τετραγρ?μματον - tetragrammaton - viar Zeiche).
Es kummt vor im
Tanach
? e Sammlung vu judische Religionsschrifte, wu vu dr
Chrischte
aerkannt un ibernumme sin. Da Namme isch im
hebraische
Tanach, dr
Bibel
vum
Judetum
????
gschriibe, do fahle d
Vokal
, wu drzue ghere ? wia da Namme tatsachlig usgsproche wore isch, isch nit sicher, well d Jude da Namme siter em 2. Johrhundert noch em
Chrischtus
nimmi usgsproche han. Dr Grund drfir isch e Stell im 2. Buech Moses (20,7), wus heißt:
"Bruuch der Name vom Herr, dym Gott, nid fur nuut. Der Herr lat da nit ungstraft, wo sy Mame fur nuut und wider nuut bruucht."
.
Dr Namme Jahwe stackt aber verkirzt no in andere Wortverbindunge, wia zum Biispiil Halelu
jah
(Ihr solle Gott lobe!) oder im Personenamme Jesa
ja
.
D Bedittung vom Begriff isch umstritte, in ?Der Guet Bricht“ (lueg bi Literatur) isch si mit
?i bi da, woni bi“
aga, s git aber au anderi Dittunge, so ?da, wu s Labe schafft“ oder ?da, wu wirksam isch“.
Am Afang han d
Israelite
(d alte Jude) noch ke Ei-Gott-Glaube (
Monotheismus
) gha. Dr Jahwe isch am Barg Sinai (Horeb) vu halbnomadische Stamm verehrt wore un isch megligerwiis e Vulkan- oder Wattergott gsii. Derte het er sich noch 2 Mos 3 (noch em 2. Buech Moses Kapitel 3) im Moses z erkanne ga: dr heb us eme Dornebusch, wu brannt het, zue nem gschwatzt un heb em sich eso vorgstellt:
?I bi der Gott vo dym Vatter, der Gott vom Abraham, der Gott vom Isaak und der Gott vom Jakob.“
D Israelite sin noch em Buech Moses z
Agypte
gfange gsii un Gott het si welle befreie. Er sait us dr Dornehecke:
?I ha gseh, wi mys Volk z Agypte im Eland isch, un i ha ghort, wi si uber iri Vogt stohne. (...) Jitz bin i abecho, fur sen us de Chlaue vo den Agypter z rette (...).“
Da Mann, wu dia Rettung het solle organisiare, isch dr Moses gsii, dr Gott het zuenem gsait:
?Du muesch mer mys Volk, d Israelite, us Agypten usefuere.“
Dr Moses het welle wisse:
?Aber wann i jitz zu den Israelite ga ga sage: ?Der Gott vo oine Vatter het mi zue nech gschickt’ ? de frage si mi: ?Wi heißt er de?’ Was soll i ne da sage?“
S Buech Moses goht eso witter:
?Gott het em Mose gantwortet: ?
I bi da, wo geng isch!
’ Er het gseit: ?Gang den Israelite ga sage: ?Da, wo geng isch, schickt mi zu oich. (...) Das isch my Name fur ewig, un so soll me mi aarede vo eir Generation zur andere.’“
Ass dr Glaube an e einzige Gott nonit gfeschtigt gsii isch, wird dittlig, wann dr Jahwe im Moses d
Zeh Gebott
ibergit un s erscht Gebott glii heißt:
?Hab keni andere Gotter, numme mi.“
D Gschicht vum goldene Kalb zeigt, ass gege des erscht Gebott als no verstoße wore isch.
Speteschtens noch em 2. Johrhundert noch em
Chrischtus
han d Jude dr Namme Jahwe nimmi usgsproche. Wo si d Bible vokalisiert hai, han si em Name vom Gott keini
diakritischi Vokalzeiche
ga; si han anstatt dam
Adonai
(hebraisch ?mi Herr’) gsait. Dr Namme Jahwe stackt aber verkirzt no in andere Wortverbindunge, wia zum Biispiil Halelu
jah
(Ihr solle Gott lobe!) oder im Personenamme Jesa
ja
.
D Lasart ?Jehova“ het sich siter em 13.
Johrhundert
z
Airopa
iibirgeret un het nabe dr Lasart ?Jahwe“ dominiart.
Si greschti Bekanntheit im ditsche Sprochraum het dr Namme Jehova(h) friahjer dur
katholischi
un
evangelischi
Kircheliader gha - zum Biispiil im waltbekannte
?Dir, Dir Jehovah will ich singen“
in der Melodii vum Bach (1685-1750); si Textfassung isch anne 1697 z Halle vum Bartholomaus Crasselius (1667-1724) gschriibe wore.
Witter isch da Namme in eltere Bibelibersetzunge vorkumme, d Glaubensgmeinschaft Ziige vum Jehova (
Zeugen Jehovas
) verwandene standig (im
?Alte Testamant“
6973 mol un im
?Neije Testamant“
237 mol). Hit wird - zu Unracht - da Namme am meischte mit dare Gmeinschaft verbunde; tatsachlig het da Namme aber e Dradition, wu viil elter isch wia d Gmeinschaft vu dr Ziige vum Jehova.
Saltener verwande au d
Mormone
no da Namme (Jehovah); in dr goße Kirche het sich jetz Jahwe durgsetzt.
- Ds Noie Teschtamant barndutsch
Ubersetzig: Hans und Ruth Bietenhard, Bern 1983
- Der Guet Bricht
Us der Biblen uf Baselbieterdutsch Uusegee vo de Bibelgsellschaft Baselland. Liestal 1981