S Hebel-Dankmool isch es Dankmool , wo z Basel stoot.

Es erineret eim an bedutend Dichter vo der alemannische Sprooch , en Johann Peter Hebel . Da isch eine vo den erschte grosse Schriftsteller gsi, wo mit sine alemannische Warch wytume bekant worden isch; der Name isch i der Druulanderregion no hut labig, und au i der Gschicht vo der duutsche Literatur het er en feschte Platz.

Das Dankmool het me z Basel lo ufstelle, will der Hebel dort uf d Walt cho isch. S Projakt fur das Warch isch vo der Basler Hebelstiftig mit treit worde, wo ane 1860 zum hundertsche Geburtstag vom Dichter entstanden isch und sidhar s Adanke an iin all Joor wider tuet pflage.

S Dankmool stoot z Basel uf der Lischte vo de gschutzte Kulturgueter . ^[1]

d Gschicht vom Dankmool [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Scho ane 1862 het der Profasser Wilhelm Wackernagel der Basler Kunschtkomission vorgschlage, es grosses Dankmal fure Hebel lo z mache; do isch den aber nuut drus worde. Es isch am 12. Janner 1897 gsi, wo der Basler Sekundarlehrer Ferdinand Schwarz imene Vortraag dervo het afo rede, me sell jetz doch son es Dankmool ufstelle, und das war am beschten uf em Petersplatz, im Kwartier wo der Hebel ufgwachsen isch. Bim Fritz Burckhardt , em Presidant vo der Hebelstiftig, und anderne Luut isch die Idee guet acho, me het es Komitee ygsetzt, und das het au d Hulf vo der Basler Regierig ubercho. D Hebelstiftig het derfur Galt gsamlet. Ane 1899 het me vor em ≪Hebeltag≫, am 3. Maie, s Monumant mit eme schone Fascht ygweit, wo vil Basler und au prominanti Luut us der baadische Nochberschaft derby gsi sind; der Schopfer vom Warch, der Max Leu, isch numme derzue cho, er isch churz vorhar gstorbe. Der Basler Verlag Gebruder Bertschi het fur das Fascht en Kunschtdruckcharte usegaa, wo der Basler Kunschtler Hans Suffert (1868?1945) zeichnet het; me gseht druff em Hebel sini Figuur und au es Medalion fure Bildhauer vom Dankmool.

Der Entwurf furs Dankmool het uf Yladig vo de Basler der Barner Bildhauer Max Leu (1862-1899) gmacht, ^[2] wo z Basel sin Pruef glert het und dort uf d Zeichnigsschuel ggangen isch; ar isch im spoote nuunzaate Joorhundert fur sis monumantale Buebebarg -Dankmol z Barn bekant worde. Uf Basel het der Kunschtler au mol Entwurf fur nes plaanets Dankmool ufe Burgermeischter Wettschtei gschickt, wo aber den wage der Lokalpolitik nid usgfuert worden isch.

Uf em Platz am Petersgraabe, em Peterskirchplatz, stoot s Dankmool vor der spootgotische refermierte Peterschilche , wo drin der Hebel dauft worden isch. D Chilche git em en schone Hindergrund. Drumume het’s Boim und au Bankli zum bim Dichter absitze. S Objakt isch oppe vier Meter hoch. Es het oben e plastischi Figuur vom Hebel, e Buschte , wo der Chopf und e Deil vom Oberkorper zeigt. Das Stuck het e Gusserei z Paris nach em Leu sim Modall us Bronze ggosse. Der Basler Germanischt, Gymi- und Unilehrer, Journalischt und Hebelforscher Albert Gessler (1862?1916), ^[3] wo gwusst het, ass der Bildhauer vil i de ≪Alemannische Gedicht≫ glase het, schribt derzue: ≪Max Leu trug […] ein echtes Bild des Dichters in seiner Seele und hat darum, in leichter Anlehnung an das portratmassig Gegebene, mit genauer Festhaltung des Kostums der Bilder, denjenigen Hebel gestaltet, den er als den wahren empfand und den auch wir als den echten und rechten empfinden: den freundlichen Wiesenthaler Dichter, dem aber in den Mundwinkeln der Schalk sitzt …≫ D Bronze isch uf emene hoche Sockel us Granit vom Gotthard und Chalchschtei vo Savonnieres z Lootringe . Drumume hanget e rychi, au us dam Schtei useghaueni Girlande vo Blueme, wo im Garte und ufem Fald wachse. D Schteihauerarbet isch nach em Leu sinen Entwurf z Basel im Atelier vom Schteimetz Gurtler gmacht worde. Uf der vordere Syte, underem Hebel, isch uf em Schtei mit Buechstabe, wo vor der Front wien es Relief chly furechome, d Schrift z lase: ≪J. P. Hebel / 1760?1826≫, und uf der hindere Syte vom Sockel stoot au en Inschrift, wo ygraviert und mit guldiger Farb uszeichnet isch: ≪Gestiftet von Verehren Hebels in Basel 1899≫.

anderi Monumant fure Hebel [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Anderi Sache, wo z Basel an Johann Peter Hebel erinere, sind:

• d Schriftdafele am Huus Dootedanz 2, em ≪ Hebelhuus ≫ ^[4]

Anderi Dankmooler fure Hebel:

• der Schtei uf em Grab vom Hebel z Schwetzige ; nid der erscht Grabschtei, sondern es Dankmool vo 1859 ^[5]
• es groosses Wandbild bim Hebelplatz z Schwetzige, anne 2001 vom Kunschtler Heinz Friedrich gmoolet
• s Hebeldankmool bi der evangelische Chile z Huuse , 1860
• s Hebelhuus z Huuse ^[6]
• s Hebel-Dankmool z Schopfe , 1860
• em Hebel sini Bronzefiguur im Schlossgarte z Karlsrue , mit Inschrifte i der alemannische Sprooch, 1835 ^[7]
• d Figuur im Hebelpark z Loorech , 1910 ^[8]

Und es git es Dankmool fur d Muetter vom Hebel, d Ursula Hebel; das stoot sid 1968 bi Brombach.

Literatur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

• Albert Gessler: Hebelhaus und Hebeldenkmal. In: Basler Jahrbuch 1901, S. 210?232.
• Otto Kleiber: Lebendiger Hebel, 100 Jahre Basler Hebelstiftung. Basel 1960.
• Wilhelm Altwegg : Hebel-Rede gehalten am 9.5.1956 vor dem Basler Hebeldenkmal. 1956.
• Julia Lutz: Hebel-Denkmaler weisen den Weg. In: Presse aktuell 2010, uf hebelbund.de, 17. April 2010.

Weblink [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

  Commons: Hebeldenkmal Basel  ? Sammlig vo Multimediadateie

• Hebel-Denkmal uf der Website vo der Basler Hebelstiftig
• J. P. Hebel-Denkmal in Basel uf hausen.pcom.de

Fuessnoote [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

1. ↑ S Dankmool het bim Basler Kulturgueterschutz d Objaktnummere 1841.
2. ↑ Dieter Ulrich: Leu, Max. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz .
3. ↑ Wilhelm Altwegg : Albert Gessler. In: Basler Stadtbuch, 1918, S. 1?30.
4. ↑ Das Hebelhaus uf altbasel.ch
5. ↑ Hebelgrab - Grab des Johann Peter Hebel in Schwetzingen uf wunderkraeuter.de
6. ↑ Hebelhaus Hausen (Memento vom 3. April 2019 im Internet Archive ) uf hebelhaus-hausen.de
7. ↑ Johann-Peter-Hebel-Denkmal uf ka.stadtwiki.net
8. ↑ Denkmal fur Johann Peter Hebel uf wilhelm-gerstel.de

47.559292 7.584642 Koordinate: 47° 33′ 33″  N , 7° 35′ 5″  O ; CH1903:  610990  /  267630