Gion Deplazes

Dr Gion Deplazes (* 22. Merz 1918 z Surrein bi Sumvitg ; † 8. Oktober 2015 ; haimetbrachtigt z Vrin ) isch e Schwyzer Schriftsteller gsii, wu syni Warch uf Ratoromanisch verfasst het.

Biografy [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Dr Gion Deplazes isch as erschte Suhn vum Giachen Mudest Deplazes, eme Buur un Ofesetzer, un dr Onna Maria Cristgina geb. Soler uf d Walt chuu. Ar het vier Gschwischter ghaa. Wun er nyyn gsii isch, isch sy Mueter gstorbe noch ere lange Chranket.

Vu 1933 bis 1939 isch er uf d Chloschterschuel z Disentis gange, derno uf s Seminar z Kuur . An dr Universitete vu Friburg im Uechtland un Zuri het er Gschicht, dytschi Literatur un Padagogik studiert.

Anne 1949 het er promoviert mit eme Thema ≪Geschichte der sprachlichen Lehrmittel im romanischen Rheingebiet≫ un het derno am Gymnasium z Kuur aagange mit Gschicht un Dytsch unterrichte. Speter isch er Konrektor vum Gymnasium wore. No syre Pensionierig het er sibe Johr lang Ratoromanisch an dr Kuurer Fraueschuel unterrichtet. Ar het au as Lektor fir Ratoromanisch an dr Universitet Zuri un dr Hochschuel St. Galle gschafft. Vu 1953 bis 1963 isch dr Deplazes Redaktor und Rusgeber vu dr literarische Raie ≪Nies Tschespet≫ gsii. Derzue isch er vu 1963 bis 1988 Bresidant vu dr Societad Retorumantscha un vu 1984 bis 1990 Mitglid im Vorstand vu dr Schwyzerische Akademy vu dr Gaischtes- un Sozialwisseschafte (SAGW) gsii.

Dr Gion Deplazes isch syter anne 1950 ghyrote gsii mit dr Carmelia Freiman, ere Dochter vum Stationsvorsteher Jakob Freiman. Si han zamme drei Chinder ghaa. Am 2015 isch er im Alter vu 97 Johr gstorbe.

Warch [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Anne 1942 het dr Deplazes zum erschte Mol ebis publiziert. Syni Biecher handle vu dr Bindner Bargbuure im Spannigsfald zwische Tradition un Modarni. Zue sym Warch zelle Prosa, Lyrik un dramatischi Warch, aber au literaturhoistorischi Arbete, z. B. ≪Funtaunas≫ (1987?93), e vierbandigi Gschicht vu dr ratoromanische Literatur. Zwische 1994 un 2009 sin syni gsammlete Warch in vierzeh Band erschine. E Dail vu syne Warch sin uf Dytsch, Franzesisch, Schwedisch, Rumanisch un Anglisch ibersetzt wore. ^[1] Syt 1994 luegt s Schwyzerisch Literaturarchiv no sym Nooloss. ^[2]

Gsamtuusgab [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Ovra litterara. 14 Bd. Casa editura Ovras, Laax 1994-2009

Roman [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Marietta (1951)
La davosa untgida (1958)
Paun casa (1960)
Passiun (1963)
La Bargia dil tschess (1964)
La Scappada (1972)
Marlengia (1980)
Martin e Martin Antoni (1993/94)
Sco igl effet va ell’onza

Lyrik [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Rugada (1957)
Schibettas (1965)
Purgina (1976)
Cambrida; Scalgias; Sgarfladas; Cun fluras tras las uras; Ils Dieus grecs; Passiun e levada (1994)

Sachliteratur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Spigias da nies er (1959)
Curtin d’honur (1984)
Prominenzas en l’anecdota (1987)
Funtaunas (1988?1993)
Die Ratoromanen (1991)
Einfuhrung in die ratoromanische Literatur (1993)
Passiuns romontschas (1994)
La spina ella spatla (2001)
P. Maurus Carnot e ses giuvnals romontschs (2004)

Literatur [ andere | Qualltaxt bearbeite ]

Giusep Decurtins: Gion Deplazes . In: Andreas Kotte (Hrsg.): Theaterlexikon der Schweiz. Band 1. Chronos, Zurich 2005, ISBN 3-0340-0715-9 , S. 453 f. (deutsch und romanisch)
Lucia Walther: Deplazes, Gion. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz .
I. Camartin: Ratoromanische Gegenwartsliteratur in Graubunden. 1976, S. 105?126