S
Banat
isch a Provinz in
Sudungarn
gsi. Sie hatt da Sudweschta fa
Rumanie
(unter andrem die Gegat um Demeschwar/Temesvar/Timi?oara), an Toal far huttiga
Voyvodina
und an Toal vom huttiga Sudungarn umfaßt.
Dur die
Turgakriag
isch des Gebiet im 16. Jahrhundert fascht entvolkrat woara. In da folgenda zwoa Jahrhundert hand si dott in dem fruanar rein ungarischa Gebiet o unter andrem uf Iniative vo de
Habsburger
an Hufa verschiidene Volker niederlo.
Drunter sin an Hufa
Serba
gsi wo vor da
Turga
gfluchtat sinn, d'i
Donauschwoba
,
Rutenen
,
Slowaka
und no a paar andre.
Nachdem
Osterriech-Ungarn
da
Ersta Weltkriag
verlora hatt, hat ma des Gebiet zwusche
Jugoslawie
, Ungarn und
Rumanie
uftoalt.
Di naturlige Granze vum Banat sin im Sude d'
Donau
, im Weste d'
Theiß
, im Norde d'Maros un im Oste d'Daler vum Temes un de Cerna am Fueß vu de Sudkarpate.
De Großdeil vum Banat isch flach un ghort zu de
Große Ungarische Diefebeni
, wahrend im Sudoste s Banater Gebirg litt. De hochst Punkt vu de Region isch de Piatra Goznei mit 1447 Meter.
S Banat ghort zu drai Staate: de groscht Deil (18.945 km²) litt im Oste un ghort zu Rumanie, de Weste (9.307 km²) zu de Vojvodina (Serbie) un e chleis Stuck im Norde (217 km²) zu
Csongrad
(Ungarn).
Ethnisch isch s Banat e viilfarbigi Region. D'Mehrheit stelle Serbe bzw. Rumane, abber in chleinerer Zahl findet mer au Ungare, Dutschi, Roma, Slowake, Ukraiiner, Kroate, Tscheche un Bulgare. Di Dutsche, wo fruener e großi Minderheit gsy sinn, sinn nach dr Wendi 1989 fascht all uf Dutschland uusgwanderet.
Nochdem s Banat als Deil vum Chonigriich Ungarn unter de Turkeherrschaft entvolchert wore isch, hann d'Habsburger noch de Verdriibig vu de Turke im 18. Johrhundert Iiwanderer do aagsidelt. Di meiste vu ihne sin Dutschi gsi; si sin in zwei Walle iigwandert. Zwusche 1720 un 1740 sin au wenigi Franzose, Italianer un Spanier aagsidelt wore, si sin allerdings schnall in de Dutsche uffgange. Scho vorhar, wahrend de Turkeherrschaft, hann Serbe un Rumane s Banat bewohnt, 1737 sin Bulgare dezuechuu, wu vu Oltenie gfluchtet sin. In de dortmolige Komitat Torontal un Temes hat's ab em 18. Johrhundert au tschechischi un slowakischi Dorfer gee. Au Ungare hann sich aagsidelt, si sin abber nit lang blibe, hann sich zerstreut odder sin abgwandert.
Dr Wortschatz vo de Dutsche, de
Banater Schwobe,
dokumentiert s
Worterbuech vo de Banater dutsche Mundarte
, wo syt 2013 usechunt.
De rumanisch Deil isch in drai Chreis (
Jude?
) iideilt: Arad, Timi? un Cara?-Severin. De Mittelpunkt vum rumanische Banat isch Timi?oara. S serbisch Banat isch in e nordlige, e mittlere un e sudlige Deil glidert, e chleins Gebiet isch Deil vu
Belgrad
wore. Di groschte Stedt sin Zrenjanin un Pan?evo.
Im Mittelalter isch s Banat Deil vum
Chonigriich Ungarn
gsi. Noch de Niderlag bi de Schlacht vu Mohacs (1526) sin zwei Drittel vum Banat vu de Turke bsetzt un entvolchert wore, de Rast isch zum
Furstetum Sibeburge
chuu un Deil vum
Partium
wore. Noch de Verdriibig vu de Turke un em Fride vu Pozsarevac im Johr 1718 isch s Banat nit widder Deil vu Ungarn wore, sundern isch als eigestandigi Region innerhalb vu de Monarchii dirakt de Wiener Regierig unterstellt gsi. An de Granze sin serbischi, dutschi un rumanischi Granzwachter uffgstellt wore; im Banat sin dutschi Iiwanderer aagsidelt wore. Andere Volcher isch es bis 1778 sogar verbotte gsi, des Gebiet z bewohne.
Vu de olf Bezirk vum Banat hat d'Maria Theresia drai zue-n-ere Militargranze gmacht, in de andere acht hat si absoluut regiert. Uff Drang vum ungarische Parlamant sin salli acht im Johr 1741 widder Ungarn aagschlose wore. Wahrend de
Ungarische Revolution
sin im Weste vum Banat Champf zwusche Dutsche, Ungare un Serbe usdrage wore, noch de Kapitulation hann d'Habsburger Ungarn de Deil vum Banat aberkannt, erst noch em
Ostriichisch-Ungarische Usgliich
(1873) isch es zruck unter ungarischi Herrschaft chuu.
De
Verdrag vu Trianon
noch em
Erste Waltchrieg
hat s Banat uff drai Lander uffdeilt, obwohl vor allem di dutschi Bevolcherig sich degege versuecht hat z wehre. Im
Zweite Waltchrieg
isch de Weste vum Banat vu Dutschland bsetzt gsi, sallewag hann di aasassige Dutsche noch em Chrieg mieße fluchte odder sin verdribe odder ermordet wore.
- J. M. Bak:
Banat.
In:
Lexikon des Mittelalters
(LexMA). Band 1, Artemis & Winkler, Munche/Zuri 1980,
ISBN 3-7608-8901-8
, Sp. 1405?1406.
- Remus Cre?an:
Etnie, confesiune ?i op?iune electoral? in Banat. Structuri teritoriale, tradi?ie, actualitate
, ed. a 2-a, rev. ?i ad?ugit?, Ed. Univ. de Vest, Timi?oara 2006
- Walter Engel (Hrsg.):
Das Banat ? ein europaischer Kulturraum
, Klartext, Essen 2007,
ISBN 3-89861-722-X
- Thomas Krause:
"Die Fremde rast durchs Gehirn, das Nichts …" Deutschlandbilder in den Texten der Banater Autorengruppe (1969?1991)
, (= Studien zur Reiseliteratur- und Imagologieforschung; 3), Peter Lang, Frankfurt am Main ? Berlin [u. a.] 1998,
ISBN 3-631-33399-4
- Roxana Nubert; Ileana Pintilie-Teleag?:
Mitteleuropaische Paradigmen in Sudosteuropa. Ein Beitrag zur Kultur der Deutschen im Banat
, Praesens, Wien 2006,
ISBN 3-7069-0340-7
- Hans-Heinrich Rieser:
Das rumanische Banat. Eine multikulturelle Region im Umbruch. Geographische Transformationsforschungen am Beispiel der jungeren Kulturlandschaftsentwicklung in Sudwestrumanien
, (= Schriftenreihe des Instituts fur Donauschwabische Geschichte und Landeskunde; 10), Thorbecke, Stuttgart 2001,
ISBN 3-7995-2510-6
- Andrea Schmidt-Rosler:
Rumanien nach dem Ersten Weltkrieg. Die Grenzziehung in der Dobrudscha und im Banat und die Folgeprobleme
, (= Europaische Hochschulschriften: Reihe 3, Geschichte und ihre Hilfswissenschaften; 622), Peter Lang, Frankfurt am Main ? Berlin [u. a.] 1994,
ISBN 3-631-47612-4
- Diana Schuster:
Die Banater Autorengruppe. Selbstdarstellung und Rezeption in Rumanien und Deutschland
, Hartung-Gorre, Konstanz 2004,
ISBN 3-89649-942-4
- Ingomar Senz:
Die Donauschwaben
, Langen/Muller, Munchen ²1994,
ISBN 3-7844-2522-4
- Akiko Shimizu:
Die deutsche Okkupation des serbischen Banats 1941?1944 unter besonderer Berucksichtigung der deutschen Volksgruppe in Jugoslawien
, (= Regensburger Schriften aus Philosophie, Politik, Gesellschaft und Geschichte; 5), Lit, Munster 2003,
ISBN 3-8258-5975-4
- Rodica Vartaciu-Medelet:
Barock im Banat. Eine europaische Kulturlandschaft
. Schnell & Steiner, Regensburg 2012.
ISBN 978-3-7954-2607-1
.
- Josef Wolf (Hrsg.):
Quellen zur Wirtschafts-, Sozial- und Verwaltungsgeschichte des Banats im 18. Jahrhundert
, Tubingen 1995
- Josef Wolf:
Entwicklung der ethnischen Struktur des Banats 1890?1992 (Atlas Ost- und Sudosteuropa / Hrsg.: Osterreichisches Ost- und Sudosteuropa-Institut; 2: Bevolkerung; 8 = H/R/YU 1, Ungarn/Rumanien/Jugoslawien)
, Gebr. Borntraeger Verlagsbuchhandlung, Berlin ? Stuttgart 2004,
ISBN 3-443-28519-8
- uni-freiburg.de
,
Albert-Ludwigs-Universitat Freiburg
, Literaturauswahl:
Banat. Eine multi-ethnische Großregion in Sudosteuropa
, Stand 13. Oktober 2006