Altruisme  of  selfloosheid is 'n beginsel of praktyk waarvolgens ander se welsyn  op die hart gedra word. Altruisme of selfloosheid is die teenoorgestelde van selfsug. Die woord is deur die Franse filosoof Auguste Comte as altruisme geskep, 'n  antoniem  van egoisme. ^{[1] [2]}  Hy het dit van die Italiaanse  altrui afgelei wat oorspronklik uit die Latynse alteri  afgelei is, en wat "ander mense" of "iemand anders" beteken". ^[3]

Die idee van altruisme [ wysig | wysig bron ]

Altruisme gaan in wese oor die omgee vir die welsyn van ander en die stappe om hulle te help.

Wetenskaplike sienings [ wysig | wysig bron ]

Antropologie [ wysig | wysig bron ]

Marcel Mauss se boek  The Gift  bevat 'n aantekening wat die ontwikkeling van die idee rondom aalmoese (en uiteindelik ook altruisme) beskryf. Hy skryf:

Vrygewigheid is 'n verpligting, want Nemesis wreek die armes en die gode oor die oorvloed van geluk en rykdom van sekere mense wat veronderstel is om dit weg te gee.

Evolusionere verklarings [ wysig | wysig bron ]

In die wetenskap van etologie  (die studie van dieregedrag), en meer algemeen in die studie van sosiale evolusie, verwys altruisme na gedrag deur 'n individu wat die fiksheid van 'n ander individu bevorder terwyl die fiksheid van die individu benadeel word. ^[4]

Van die voorgestelde meganismes is:

• Familieseleksie. ^[5]  Dat mense en diere meer altruisties teenoor naby verwante as verlangse verwante of nieverwante optree, is deur verskeie studies regoor verskillende kulture bevestig. Selfs subtiele leidrade wat op verwantskap dui, kan altruistiese gedrag onbewustelik aanwakker. Een so 'n leidraad is gelaatsooreenkomste. Dieselfde word by naamgenote gesien, veral as dit nie 'n algemene naam is nie. Nog 'n studie het bevind dat hoe groter die aantal waargenome verwante in 'n groep is, hoe groter is die samewerkende gedrag.
• Gevestigde belange. Mense is geneig om te ly as hulle vriende, bondgenote en dieselfde sosiale ingroepe ly of selfs verdwyn. Om sulke groeplede te help, kan die altruis baat.
• Wederkerige altruisme. ^[6]
  • Direkte wederkerigheid . ^[7] Navorsing toon dat dit voordelig kan wees om ander te help as daar 'n moontlikheid is dat hulle 'n wederdiens sal bewys.

• • Indirekte wederkerigheid. ^[8] 'n Persoon met 'n goeie reputasie vir wederkerigheid het 'n groter kans om hulp te ontvang, selfs van persone waarmee hulle voorheen geen direkte interaksie gehad het nie.
  • Sterk wederkerigheid. ^[9] 'n Vorm van wederkerigheid waar 'n paar individue skynbaar meer hulpbronne aan samewerking en straf bestee as wat deur verskeie gevestigde teoriee van altruisme voorspel word.
  • Pseudo-wederkerigheid. ^[10] 'n Organisme tree altruisties op en alhoewel die ontvanger dit nie beantwoord nie, maar selfsugtig optree, is daar 'n groter kans dat die altruis as byproduk daarby kan baat.
• Duur seingewing. ^[11] Aangesien altruisme hulpbronne van die altruis af wegneem, dien dit as 'n "eerlike sein" van die beskikbaarheid van hulpbronne en die vermoe om hulpbronne in te samel. Dit kan aan ander sein dat die altruis 'n waardevolle potensiele vennoot is.

Wanneer jagters hulle prooi met ander deel, word dit as duur seingewing van 'n sekere bekwaamheid gesien, en navorsing het bevind dat goeie jagters groter reproduktiewe sukses ervaar, selfs al gebruik hulle self niks meer van die vleis as enige van die ander nie.

• Groepseleksie. Volgens die groepseleksie-teorie, sal groepe wat uit meer altruistiese individue bestaan, meer suksesvol wees as groepe wat uit minder altruistiese individue bestaan.

Hierdie verklarings impliseer nie dat mense altyd bewustelik bereken hoe om hulle inklusiewe fiksheid te bevorder wanneer hulle altruistiese dade doen nie. Evolusie self het sielkundige meganismes soos emosies gevorm wat altruistiese gedrag bevorder.

Die altruis kan sy voordele laat toeneem en nadele (koste) laat afneem deur meer altruisties teenoor sekere groepe te wees. Volgens navorsing is mense meer altruisties teenoor verwantes as nieverwantes, teenoor vriende as vreemdelinge, teenoor aantreklike as onaantreklike individue, teenoor nie-mededingers as mededingers, en teenoor lede van die ingroep as lede van uitgroepe.

Volgens die selektiewe beleggingsteorie het naby sosiale verbintenisse en die geassosieerde emosionele, kognitiewe en neurohormonale meganismes ontwikkel ten einde langtermyn, hoekoste altruisme tussen diegene te fasiliteer wat vir oorlewing en reproduktiewe sukses van mekaar afhanklik is. ^{[12] [13]}

Aanvanklike evolusieproblematiek [ wysig | wysig bron ]

Daar is probleme met betrekking tot die vroee evolusiefase van altruisme. Die eerste emosioneel empatiese individu sou, indien dit 'n genetiese eienskap was, prakties deur die uitbuiting van voorafbestaande nie-empatiese uitgewis word. ^{[14] [15]} Die eerste empatiese individu sou basies elke keer uitgebuit word wanneer 'n ander individu op die regte tyd op die regte plek was om van sy altruisme misbruik te maak.

Neurobiologie [ wysig | wysig bron ]

Jorge Moll en Jordan Grafman, neurowetenskaplikes aan die Nasionale Instituut van Gesondheid en LABS-D'Or-hospitaalnetwerk (J.M.) het die eerste bewyse van die neurale basis vir altruistiese vrygewigheid verskaf. In hulle navorsing wat in 2006 gepubliseer is, ^[16] het hulle aangetoon dat suiwer geldelike belonings sowel as liefdadigheidskenkings die mesolimbiese beloningspad aktiveer, 'n primitiewe deel van die brein wat gewoonlik op voedsel en seks reageer. Wanneer vrywilligers ander se belange egter ver bo hulle eie stel deur liefdadigheidskenkings te maak, is nog 'n breinbaan selektief geaktiveer: die subgenuale korteks/septale streek. Hierdie strukture is intiem verwant aan sosiale verknogtheid en verbintenisse in ander spesies. Die eksperiment het daarop gedui dat altruisme nie 'n verhewe morele eienskap was wat selfsugtige drange onderdruk nie, maar in werklikheid inherent aan die brein is, permanent en aangenaam. ^[17]

Sielkunde [ wysig | wysig bron ]

Die Internasionale Ensiklopedie van Geesteswetenskappe omskryf sielkundige altruisme as "'n motiveringstaat wat daarop gerig is om 'n ander se welsyn te bevorder".

Die vraag is al geopper of mense werklik tot sielkundige altruisme in staat is. ^[18] Aangesien altruisme in baie gevalle uiteindelik die self bevoordeel, word die selfloosheid van altruistiese dade bevraagteken. Daniel Batson is 'n sielkundige wat vier hoofmotiewe vir altruisme geidentifiseer het: altruisme om uiteindelik die self te bevoordeel (egoisme), om uiteindelik die ander persoon te bevoordeel (altruisme), om 'n groep te bevoordeel (kollektivisme), of om 'n morele beginsel te handhaaf (prinsiplisme). Altruisme wat uiteindelik op selfsugtige wins gemik is, word dus van selflose altruisme onderskei, maar die algemene gevolgtrekking is dat empatie-gedrewe altruisme opreg selfloos kan wees. ^[19] Die empatie-altruismehipotese gaan basies daaroor dat sielkundige altruisme wel bestaan en deur die empatiese begeerte geaktiveer om iemand te help wat swaarkry. Helpende gedrag word vanaf sowat twee jaar oud by mense gesien, wanneer 'n kleuter in staat is om subtiele emosionele leidrade te verstaan. ^[20]

Navorsing toon dat mense meer geneig is om iemand in nood te help as hulle persoonlik daarvoor verantwoordelik voel om die persoon se nood te verlig. Navorsing toon ook dat die hoeveelheid omstanders wat nood of lyding waarneem, die waarskynlikheid van hulpverlening beinvloed (die Omstandereffek ). Groter hoeveelhede omstanders laat individuele gevoelens van verantwoordelikheid afneem. ^[21] 'n Getuie met 'n hoe empatiese besorgdheid sal egter geneig wees om persoonlike verantwoordelikheid te aanvaar, ongeag die hoeveelheid omstanders.

Daar is al baie studies oor die uitwerking van vrywilligersdiens (as vorm van altruisme) op geluk en gesondheid gedoen, en daar is bevind dat daar 'n sterk ooreenkoms tussen vrywilligheidsdiens en huidige en toekomstige gesondheid en geluk bestaan. ^{[22] [23]} Dit is belangrik om daarop te let dat, alhoewel navorsing die idee ondersteun dat altruistiese dade tot geluk lei, dit ook omgekeerd werk?gelukkiger mense is ook meer welwillend. Die verhouding tussen altruistiese gedrag en geluk is dus wederkerig.

Sosiologie [ wysig | wysig bron ]

"Sosioloe bemoei hulle lank reeds met die wyse waarop 'n goeie samelewing gebou word" ("Altruism, Morality, and Social Solidarity". Amerikaanse Sosiologiese Vereniging (ASA). ^[24] ). Die ASA gee ook hierdie erkenning aan Openbare sosiologie: "Die intrinsieke wetenskap, beleid en openbare relevansie van hierdie ondersoekveld in die daarstelling van 'goeie samelewings' is onbetwisbaar." ("Altruism, Morality, and Social Solidarity" ASA). Hoe altruisme geskep, georganiseer en uitgevoer word, en waardeur dit op groepsvlak gemotiveer word, is 'n fokusarea wat sosioloe ondersoek sodat hulle kan teruggee aan die groepe wat bestudeer word en sodoende "'n goeie samelewing" kan bou.

Patologiese altruisme [ wysig | wysig bron ]

Patologiese altruisme vind plaas wanneer altruisme tot ongesonde uiterstes gevoer word, en daartoe lei dat of die altruistiese persoon benadeel word, of die goedbedoelde dade meer kwaad as goed veroorsaak.

Voorbeelde sluit in depressie en uitbranding by veral professionele gesondheidswerkers, 'n ongesonde fokus op ander persone ten koste van 'n individu se eie behoeftes, die opgaar van diere en oneffektiewe filantropiese en maatskaplike programme wat die situasies wat hulle veronderstel is om te verbeter, uiteindelik vererger. ^[25]

Godsdienstige sienings [ wysig | wysig bron ]

So te se alle wereldgodsdienste bevorder altruisme as 'n baie belangrike morele waarde. Boeddhisme , die  Christendom , Hindoeisme , Islam , Djainisme , Judaisme  and Sikhisme , ens., le besondere klem op altruistiese sedes.

Filosofie [ wysig | wysig bron ]

Daar bestaan 'n wye verskeidenheid filosofiese sienings van die mens se verpligting of motivering om altruisties op te tree. Voorstanders van etiese altruisme beweer dat individue moreel verplig is om altruisties op te tree. Die teenoorgestelde siening, etiese egoisme, voer aan dat morele agente altyd in hulle eie belang moet optree. Etiese altruisme sowel as etiese egoisme vorm 'n kontras met utilitarisme waarvolgens elke agent se optrede ten doel moet he om die doelmatigheid van hulle funksie en die voordele vir hulleself en hulle medemens te maksimaliseer.

Sien ook [ wysig | wysig bron ]

• Gesinsekonomie
• Goue Reel
• Tragedie van die gemene goed

Verwysings [ wysig | wysig bron ]

Bronne [ wysig | wysig bron ]

• Comte, Auguste ,  Catechisme positiviste  (1852) or  Catechism of Positivism , tr. R. Congreve, (London: Kegan Paul, 1891)
• Kropotkin, Peter ,  Mutual Aid: A Factor of Evolution  (1902)
• Nietzsche, Friedrich ,  Beyond Good and Evil
• Pierre-Joseph Proudhon ,  The Philosophy of Poverty  (1847)
• Lysander Spooner ,  Natural Law
• Matt Ridley ,  The Origins of Virtue
• Oliner, Samuel P. and Pearl M. Towards a Caring Society: Ideas into Action. West Port, CT: Praeger, 1995.

Eksterne skakels [ wysig | wysig bron ]

• " The Good Show ". Radiolab. Seisoen 9. Episode 1. New York. 14 Desember 2011. WNYC.