Πεν?ντα χρ?νια συμπληρ?νονται εφ?το? απ? τη σημαντικ?τερη πολιτικ? και κοινωνικ? επαν?σταση που σημει?θηκε στην Α?γυπτο, τη μεγαλ?τερη αραβικ? χ?ρα με τα 68 εκατ. κατο?κου? σ?μερα. Η επαν?σταση των αιγυπτ?ων αξιωματικ?ν αποτ?λεσε ιστορικ? ορ?σημο για τον αραβικ? εθνικισμ? και υπ?ρξε πρ?τυπο ?λλων παρ?μοιων επαναστατικ?ν κινημ?των, και ?χι μ?νο μεταξ? των Αρ?βων.Ο χειμ?να? 1951-1952 ?ταν μια ιδια?τερα ταραχ?δη? περ?οδο? στο Κ?ιρο. Ο πρωθυπουργ?? Μουστ?φα Ναχ??, αρχηγ?? του εθνικιστικο? κ?μματο? Ου?φντ, ε?χε ζητ?σει την ?μεση αποχ?ρηση των βρετανικ?ν στρατευμ?των απ? τα αιγυπτιακ? εδ?φη, εν? κατ? τη βρετανικ? ?ποψη αυτ? μπορο?σε να γ?νει μ?νο ?στερα απ? αναθε?ρηση τη? αγγλοαιγυπτιακ?? συνθ?κη? του 1936. Το αιγυπτιακ? κοινοβο?λιο ακ?ρωσε μονομερ?? αυτ? τη συνθ?κη στι? 15 Οκτωβρ?ου 1951, μια εν?ργεια που δεν αναγν?ρισε η βρετανικ? πλευρ?. Αργ?τερα σημει?θηκαν αιματηρ?? συγκρο?σει? αν?μεσα στην αιγυπτιακ? αστυνομ?α και σε βρετανο?? στρατι?τε? που στ?θμευαν στην περιοχ? τη? Δι?ρυγα? του Σου?ζ. Το ≪Μα?ρο Σ?ββατο≫, στι? 26 Ιανουαρ?ου 1952, οι διαδηλ?σει? επεκτ?θηκαν στο Κ?ιρο, με εκτεταμ?νου? εμπρησμο?? εκατοντ?δων κτιρ?ων, που κυρ?ω? συμβ?λιζαν την παρουσ?α ξ?νων επιχειρ?σεων και ιδια?τερα κινηματογραφικ?ν αιθουσ?ν. Ο βασιλι?? Φαρο?κ, που εκε?νο τον χειμ?να απ?κτησε τον πρ?το του δι?δοχο, αυτοανακηρ?χθηκε ≪Βασιλε?? τη? Αιγ?πτου και του Σουδ?ν≫, τ?τλο τον οπο?ο δεν αναγν?ρισαν ο?τε οι Σουδανο? ο?τε οι Αγγλοι. Μ?λιστα δημιουργ?θηκαν προβλ?ματα ?ταν ξ?νοι πρ?σβει? (ακ?μη και ο Ελληνα?) δεν μπορο?σαν να υποβ?λουν διαπιστευτ?ρια χωρ?? τον ν?ο τ?τλο. Ο Φαρο?κ κ?ρυξε επ?ση? στρατιωτικ? ν?μο και απ?λυσε την κυβ?ρνηση Ναχ??. Του? επ?μενου? ?ξι μ?νε? ?λλαξαν τ?σσερι? πρωθυπουργο? εν? στην αιγυπτιακ? πρωτε?ουσα σημει?νονταν σχεδ?ν καθημεριν? μεγ?λε? διαδηλ?σει? κατ? τη? κυβ?ρνηση? αλλ? και κατ? των Αγγλων.

Προτο? ξημερ?σει η Τετ?ρτη 23 Ιουλ?ου 1952 βγ?καν τα τανκ? στου? δρ?μου? του Κα?ρου. Ηταν μια κορυφα?α και πρωτ?γνωρη στιγμ? στη σ?γχρονη ιστορ?α τη? Αιγ?πτου. Θυμ?μαι ?τι ε?χα παραμε?νει στο πρακτορε?ο Ρ?ιτερ εκε?νη την ατ?λειωτη ν?χτα. Το πρακτορε?ο μα? στεγαζ?ταν στο κτ?ριο του διεθνο?? τηλεγραφε?ου Radio House και στι? γειτονικ?? μα? α?θουσε? βρ?σκονταν οι ραδιοθ?λαμοι τη? αιγυπτιακ?? κρατικ?? ραδιοφων?α?. Αμ?σω? ?ρχισαν να καταφθ?νουν στο γραφε?ο μα? ξ?νοι διπλωμ?τε? και ανταποκριτ?? ζητ?ντα? να πληροφορηθο?ν τι γιν?ταν. Ταυτ?χρονα ?φθασαν και αιγ?πτιοι στρατιωτικο? που ε?χαν ?τοιμε? ανακοιν?σει? για εξαγγελ?α απ? ραδιοφ?νου προ? τον αιγυπτιακ? λα?.

Ενα? απ? αυτο?? ?ταν στρατηγ?? και κυκλοφορο?σε ?ρθιο? σε ανοιχτ? τζιπ που το ακολουθο?σαν εκατοντ?δε? ενθουσι?δει? διαδηλωτ??. Ηταν προφαν?? πω? επρ?κειτο για τον αρχηγ? του κιν?ματο?, και αμ?σω? αναγν?ρισα τον υποστρ?τηγο Μοχ?μεντ Ναγκ?μπ, δημοφιλ? ?ρωα του πρ?του αραβο?σραηλινο? πολ?μου και πρ?εδρο τη? λ?σχη? αξιωματικ?ν.

* Οι πρ?τε? εικ?νε?

Στο ραδιοφωνικ? του μ?νυμα ο στρατηγ?? Ναγκ?μπ εξ?γησε ?τι το στρατιωτικ? κ?νημα εκε?νη? τη? βραδι?? στ?χευε στην αποκατ?σταση τη? στρατιωτικ?? τιμ?? τη? Αιγ?πτου, στη βελτ?ωση τη? πολιτικ?? και οικονομικ?? κατ?σταση?, στην π?ταξη τη? διαφθορ?? αλλ? και στην αντιμετ?πιση τη? πολιτικ?? του βασιλι? Φαρο?κ , τον οπο?ο ?ταν προφαν?? ?τι οι αξιωματικο? θεωρο?σαν υπε?θυνο για τα δειν? τη? χ?ρα?.

Εν? ?στελνα τι? πρ?τε? ανταποκρ?σει? στο εξωτερικ?, προσπαθο?σα να χαρακτηρ?σω την επ?μβαση του στρατο?. Ενα? ινδ?? συν?δελφο?, αν και αγγλ?φωνο?, πρ?τεινε τον γαλλικ? ?ρο ≪coup d’ etat≫, δηλαδ? ≪πραξικ?πημα≫ ? ≪επ?δειξη δ?ναμη?≫. Ενα? απ? του? αξιωματικο?? λογοκριτ?? που αναγκαστικ? δι?βαζε τα τηλεγραφ?ματα μου ε?πε: ≪Τι ε?ναι αυτ? που γρ?φετε; Απ?ψε κ?ναμε πραγματικ? επαν?σταση≫. Ενα? ?λλο? αξιωματικ?? που δι?βασε την περιγραφ? μου ?τι ο Ναγκ?μπ κυκλοφορο?σε ?ρθιο? στο τζιπ σαν τον στρατηγ? Ντ?γκλα? Μακ Αρθουρ μο? παρατ?ρησε με προφαν? ?λλειψη χιο?μορ ?τι δεν θα ?πρεπε να χλευ?ζω τον αρχηγ? του. Του εξ?γησα ?τι αντιθ?τω? εγ? τον συν?κρινα με τον διασημ?τερο στρατηγ? τη? εποχ?? και νικητ? τη? Ιαπων?α?. Πρ?γμα που τον καθησ?χασε.

Οι στρατιωτικο? επαναστ?τε? ανακο?νωσαν αμ?σω? τα πρ?τα κοινωνικ? μ?τρα, τα οπο?α πρ?γματι ο λα?? ?κρινε ω? επαναστατικ? για εκε?νη την εποχ?. Κατ?ργησαν του? τ?τλου? ευγενε?α? ≪πασ??≫ και ≪μπ?η?≫ (που οι κ?τοχο? του? ?κριναν πομπωδ?? ?τι ?ταν ισ?ξιοι με του? βρετανικο?? τ?τλου? ≪λ?ρδο?≫ και ≪σερ≫). Περι?ρισαν τι? τερ?στιε? αγροτικ?? εκμεταλλε?σει? στα 800 στρ?μματα κατ’ αν?τατο ?ριο, διαν?μοντα? τι? υπ?λοιπε? εκτ?σει? σε αγρ?τε? με λιγ?τερο απ? 20 στρ?μματα. Α?ξησαν τι? αμοιβ?? των στρατιωτικ?ν και του? φ?ρου? εισοδ?ματο? και κατ?ργησαν το κ?κκινο φ?σι ω? κ?λυμμα τη? κεφαλ??.

* Η φυγ? του βασιλι?

Απ? την πρ?τη κι?λα? ν?χτα τη? επαν?σταση? ετ?θη το ερ?τημα τι θα γιν?ταν με τον βασιλι?, ο οπο?ο? ?ταν προφαν?? πω? δεν ?ταν καθ?λου αρεστ?? στου? στρατιωτικο??. Μερικο? κατ?τεροι αξιωματικο? πρ?τειναν την εκτ?λεσ? του, ο Ναγκ?μπ ?μω? δεν ?θελε αιματοχυσ?α και πρ?τεινε να παραιτηθε? π?ραυτα ο μον?ρχη? και να σταλε? εξ?ριστο? στο εξωτερικ? αφο? μεταβιβαστο?ν ?λε? οι εξουσ?ε? του και οι θησαυρο? (?χι π?ντοτε καλο? γο?στου) ?λων των ανακτ?ρων του στο αιγυπτιακ? δημ?σιο. Ο Φαρο?κ αναγκ?στηκε να επιβιβαστε? με την οικογ?νει? του και μερικο?? στενο?? συνεργ?τε? του στη βασιλικ? θαλαμηγ? ≪Μοντ?ζα≫ , που απ?πλευσε απ? την Αλεξ?νδρεια στι? 26 Ιουλ?ου για την Ιταλ?α. Ο Ναγκ?μπ ε?χε την αβροφροσ?νη να αποχαιρετ?σει στρατιωτικ? τον τελευτα?ο ηγεμ?να τη? αιγυπτιακ?? δυναστε?α? του εκ Καβ?λα? Μοχ?μεντ Αλι. Τυπικ? διαδ?χθηκε τον Φαρο?κ ο μ?λι? ?ξι μην?ν γιο? του βασιλι?? με τον τ?τλο Αχμ?τ Φου?τ Β’ (που κι αυτ?? αναχ?ρησε για την Ιταλ?α) και με τριμελ?? συμβο?λιο αντιβασιλε?α? αποτελο?μενο απ? γηραι? πρ?γκιπα, αν?τερο δικαστικ? και αν?τερο στρατιωτικ?. Ηταν μια εν?ργεια μ?λλον ανεφ?ρμοστη και αργ?τερα καταργ?θηκε η μοναρχ?α. Ο Φαρο?κ, επονομαζ?μενο? και ≪χοντρ?? πλε?μπ?ι≫, π?θανε εξ?ριστο? το 1965 σε ηλικ?α 45 ετ?ν, αφο? ε?χε βασιλε?σει απ? το 1936 ω? το 1952.

Λ?γε? ημ?ρε? μετ? την εισβολ? των τανκ? και εν? το 13μελ?? Συμβο?λιο του Στρατιωτικο? Συνδ?σμου συνεδρ?αζε κατ? καν?να κ?θε βρ?δυ μετ? τα μεσ?νυχτα, πληροφορ?θηκα με ?ντεχνη ≪διαρρο?≫ ?τι ο πραγματικ?? αρχηγ?? τη? ομ?δα? αξιωματικ?ν και τη? επαν?σταση? δεν ?ταν ο Ναγκ?μπ, ο οπο?ο? προφαν?? ε?χε χρησιμοποιηθε? σαν βιτρ?να δι?τι ?ταν ο μ?νο? γνωστ?? και συμπαθ?? στο ευρ? κοιν? αξιωματικ??.

* Ο πραγματικ?? αρχηγ??

Πραγματικ?? αρχηγ?? ?ταν ο αντισυνταγματ?ρχη? Γκαμ?λ Αμπντ?λ Ν?σερ , ?να? σκληρ??, οργανωτικ?? και φιλ?δοξο? αξιωματικ?? που το 1942 ε?χε ιδρ?σει το μυστικ? επαναστατικ? Κ?νημα Ελε?θερων Αξιωματικ?ν. Η γραφ? του επων?μου του ?ταν ιδι?ρρυθμη, πρ?γμα που ενδι?φερε μ?νο του? Αιγυπτ?ου? και ελ?χιστα του? ξ?νου?.

Οι ξ?νοι θεωρο?σαν ?τι το Αμπντ?λ μπορο?σε να παραλε?πεται για λ?γου? ευκολ?α?. Αλλ? στα αραβικ? το πλ?ρε? επ?νυμο σ?μαινε Αμπντ (δο?λο?) ελ (του) Ν?σερ (Νικηφ?ρου), που ?ταν ?να απ? τα πολλ? επ?θετα του Αλλ?χ. Οι θρησκευτικο? αντ?παλο? του εξαγρι?νονταν ?ταν οι ξ?νοι τον αποκαλο?σαν απλ?? Ν?σερ, θεωρ?ντα? το ιεροσυλ?α. Τελικ?? ?μω? επικρ?τησε στο μη αραβικ? εξωτερικ? το ?νομα ≪Ν?σερ≫ και ο ≪νασερισμ??≫ ω? συν?νυμο του αραβικο? εθνικισμο?.


Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ Π?? ≪εξαφαν?στηκε≫ ο πρ?εδρο?

Τον Ιανου?ριο του 1953 ο Ναγκ?μπ δι?λυσε ?λα τα πολιτικ? κ?μματα, τον Φεβρου?ριο αποφ?σισε ?τι ?λε? οι εξουσ?ε? π?γαζαν απ? τον ?διο και το Στρατιωτικ? Συμβο?λιο και τον Ιο?νιο καταργ?θηκε η μοναρχ?α και εγκαθιδρ?θηκε η Δημοκρατ?α με τον Ναγκ?μπ ω? πρ?εδρο και τον Αμπντ?λ Ν?σερ ω? πρωθυπουργ?. Τ?τε διεφ?νησαν και οι πρ?τε? προστριβ?? μεταξ? των δ?ο ηγετ?ν. Ηταν φανερ? ?τι ο Αμπντ?λ Ν?σερ επεδ?ωκε να υποκαταστ?σει τον Ναγκ?μπ, ο τελευτα?ο? ?μω? ε?χε ακ?μη αρκετ? λα?κ? ?ρεισμα. Ο Αμπντ?λ Ν?σερ τ?τε κατ?φυγε σε ιδι?ρρυθμη πολιτικ?. Αφα?ρεσε κ?θε μνε?α του ον?ματο? ≪Μοχ?μετ Ναγκ?μπ≫ απ? τον κρατικ? ελεγχ?μενο Τ?πο και το ραδι?φωνο. Υπ?ρξαν μ?λιστα και τραγελαφικ?? περιπτ?σει? ?που δημοσιε?ονταν στι? εφημερ?δε? φωτογραφ?ε? ξ?νων πρ?σβεων που υπ?βαλλαν τα διαπιστευτ?ρι? του? και υποκλ?νονταν ευγενικ? στον υποτιθ?μενο πρ?εδρο τη? Δημοκρατ?α?, η εικ?να του οπο?ου ?μω? ε?χε αφαιρεθε? απ? τι? εφημερ?δε?. Το κοιν? τελικ?? ?λαβε το μ?νυμα και ο Αμπντ?λ Ν?σερ το καλοκα?ρι του 1954 αν?λαβε τα ην?α ω? πρ?εδρο? και πρωθυπουργ??. Ο Ναγκ?μπ παρ?μεινε επ? πολλ? χρ?νια σε κατ’ ο?κον περιορισμ?.

Ε?ναι αξιοσημε?ωτο ?τι μ?νο τρει? απ? του? αρχικ? 13 αξιωματικο?? που ?καναν την επαν?σταση του 1952 κυβ?ρνησαν την Α?γυπτο τον τελευτα?ο μισ?ν αι?να, με ορισμ?να β?ματα εκδημοκρατισμο?. Ηταν ο Γκαμ?λ Αμπντ?λ Ν?σερ, ω? τον θ?νατ? του σε ηλικ?α 52 ετ?ν το 1970, ακολο?θησε ο Ανου?ρ Σαντ?τ, που δολοφον?θηκε σε στρατιωτικ? παρ?λαση το 1981 απ? ισλαμιστ??, προφαν?? δι?τι ε?χε συν?ψει συνθ?κη ειρ?νη? με το Ισρα?λ (για την οπο?α τιμ?θηκε με το βραβε?ο Νομπ?λ Ειρ?νη? το 1978), και ο σημεριν?? πρ?εδρο? απ? το 1981 Χ?σνι Μουμπ?ρακ.