Ukupno je ubijeno kao civili ili poginulo kao vojnici 86 039 mu?karaca i 9 901 ?ena. U tabeli mo?emo vremensku distribuciju prema kojoj je gotovo 2/3 ?ena, odnosno njih 5 873 stradalo u 1992, a da je njih 4 848 ubijeno u kratkom vremenskom periodu između travnja/aprila i rujna/septembra 1992. Dakle samo u ?etiri mjeseca 1992. ubijeno je vi?e ?ena nego tokom cijelog trajanja oru?anih sukoba.

?to se ti?e nacionalne strukture stradalih ?ena iz naredne tabele se vidi da je od ukupno 9 901 ubijene ?ene tokom cijelog trajanja rata njih 7 179 bilo bo?nja?ke nacionalnosti, od toga 4 411 je ubijeno u 1992. Na ?ene srpske nacionalnosti odnosi se 1 664 ?rtve, a najve?i broj je stradao u 1992, njih 928. Od ukupnog broja smrtno stradalih ?ena, na ?ene hrvatske nacionalnosti odnosi se 896 ubijenih, a najve?i broj smrtno stradalih je 1992, njih 446. Iz skupine ostalih nacionalnosti smrtno je stradalo 182 ?ene. Za svega 288 ?ena nije siguran to?an datum smrti.

Va?no je napomenuti da od ukupno 9 901 ubijene ?ene, njih 97,48 % su ubijene ili nestale kao civilne ?rtve rata.

Vremenska distribucija stradanja mu?karaca, koja je prikazana u narednoj tabeli, pokazuje da se najve?i broj smrtnih slu?ajeva dogodio 1992, njih 38 331. Potom slijede 1995, s 18 265, te 1993, s 17 207.

Nacionalna struktura stradanja mu?karaca u odnosu na ukupan broj stradalih mu?karaca u periodu od 1991-1995. (86 039): njih 54 834 su Bo?njaci, koji su predominantno smrtno stradali 1992. Naime od ukupno 38 331 mu?karca smrtno stradalih u spomenutoj godini, njih 24 734 su Bo?njaci. Mu?karci srpske nacionalnosti su, također u najve?em broju stradali 1992. Od ukupnog broja smrtno stradalih mu?karaca srpske nacionalnosti ( 23 309 ) njih 10 323 je stradalo 1992, dok su mu?karci hrvatske nacionalnosti gotovo podjednako stradali 1992. i 1993. Naime, njih 3 295 je stradalo u 1993, odnosno 3 059 u 1992, ?to mo?e biti dovedeno u vezu s intezivnim sukobima HV-HVO-a s JNA-VRS 1992, a s ARBiH 1993. i po?etkom 1994. Među mu?karcima ostale nacionalnosti stradalo je 389 osoba, a vi?e od polovine 1992. Ovo je prikazano u tabeli ispod.

Od ukupnog broja stradalih mu?karaca (86 039), njih 28 739 su ubijeni kao civili, a 57 300 kao vojnici.

Ljudski gubitci vojnih formacija

Ljudski gubitci ARBiH tokom skoro ?etverogodi?njeg rata popeli su se na 30 521 vojnika. Od toga 30 003 poginulo je tokom direktnih oru?anih djelovanja, a 518 uslijed indirektnih uzroka. Armija je najve?e ljudske gubitke imala 1992. U ovoj je godini poginulo ukupno 12 136 vojnika. Ljudski gubitci tokom 1993, 1994. i 1995. imale su rapidan trend smanjivanja, s izuzetkom 1995, u kojoj je do?lo do rasta ljudskih gubitaka, ali predominantno vezano za ubojstva zarobljenih pripadnika ARBiH u događajima vezanim za genocid u op?inama oko i u samoj Srebrenici. U tabeli mo?ete vidjeti brojke poginulih po godinama od 1991-1996. Za 465 pripadnika Armije nije siguran precizan datum smrti.

Ukupni ljudski gubitci JNA-VRS tokom rata dostigli su nivo od 20 615 poginulih od ?ega je 20 295 poginulo u direktnim oru?anim djelovanjima, a 350 kao posljedica indirektnih uzroka. Pogled ukupnih ljudskih gubitaka pripadnika JNA-VRS, a koji su građani BiH, dat je u narednoj tabeli. Napominjemo da istra?ivanje nije obuhvatilo pripadnike JNA-VRS dr?avljane Srbije, Crne Gore ili drugih republika biv?e Jugoslavije koji su bili regrutirani ili su se u trenutku izbijanja sukoba zatekli u redovima JNA-VRS. Najve?e gubitke JNA-VRS je imala 1992, kada je poginulo ukupno 8 761 vojnik. Pad broja poginulih bilje?i se sve do 1994. u kojoj je, naro?ito u drugoj polovini godine, do?lo do zna?ajnog rasta broja poginulih, kao i naglog skoka gubitaka u periodu 1995, ?to se mo?e dovesti u vezu s ofanzivnim djelovanjem ARBiH. 

Ljudski gubitci HV-HVO, prikazani u narednoj tabeli, gotovo su u potpunosti koncentrirani na dva perioda. U prvom periodu tokom suradnje i zajedni?kog djelovanja s ARBiH, skoro do kraja 1992, oni su dosegli nivo od 2 299 poginulih vojnika. U drugom periodu, u kojem dolazi do sukoba s ARBiH zbog formiranja Hrvatske Republike Herceg-Bosne i progla?enja ARBiH kao nelegitimne vojne formacije na njenoj teritoriji, HV-HVO bilje?i nagli trend rasta broja vojnih gubitaka i on u toj godini dosti?e najve?i nivo od 2 861 poginulog vojnika. Precizan datum smrti nije utvrđeno za 80 vojnika. 

Jedinice tzv. APZB (Autonomna pokrajina Zapadna Bosna) imale su ukupne ljudske gubitke od 558 vojnika i oni su koncentrirani u dvije godine te vezani su za oru?ani sukob s ARBiH.

Nacionalni sastav svih vojnih dat je u zadnjoj tabeli, a iz prezentiranih podataka mo?e se konstatirati da je u ARBiH smrtno stradalo 29 631 građanin bo?nja?ke nacionalnosti ili 97,1% u odnosu na ukupne vojne gubitke, kao i 2,9% pripadnika ostalih naroda. U jedinicama JNA-VRS ukupno je poginulo 20 345 građana srpske nacionalnosti ili 99,87% u odnosu na ukupne vojne gubitke i 0,13% pripadnika drugih naroda. U jedinicama HV-HVO ukupno je poginulo 5 407 građana hrvatske nacionalnosti ili 90,12 % , dok je iz reda ostalih naroda 9,88% . Relativno visok postotak sudjelovanja drugih nacija u jednicama HV-HVO, a radi se o predominantno Bo?njacima 8,4%, rezultat je zajedni?kog otpora ARBiH i HV-HVO agresiji na po?etku rata. Treba napomenuti da nacionalni sastav poginulih pripadnika pojedinih vojnih formacija, nu?no ne odra?ava njihov ukupan nacionalni sastav.

 

I dio | Bosanska knjiga mrtvih - stvaranje kulture sje?anja

 

Prometej.ba/IT | 02/2013 |

Prema 'Bosanskoj knjizi mrtvih' (IDC) ur. Mirsada Toka?e