e-LIR / Lexicon
Assistenza e-LIR
Contact
Publicaziun
Sponsurs
|
Lexicon Istoric Retic (LIR)
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z
Confederaziun svizra
Il term confederaziun designescha dapi ca. l'onn 1350 ina da las numerusas raits d'allianzas engiradas en il territori?da la Svizra odierna. Dal sistem communal republican da la Veglia Confed. svizra e da las metamorfosas revoluziunaras dal 1798-1848 ? nasch? il stadi federal modern che sa numna en la Const. fed.
Schweizerische
Eidgenossenschaft
,
Conf?d?ration suisse
,
Confederazione svizzera
,
Confederaziun svizra
,
Confoederatio helvetica
.
En il senn giuridic abstract dal term signifitga confederaziun la colliaziun d'associads cun dretgs eguals, stabilida?tras in sarament?davant il Segner, prest? per in tschert temp u per?l'eternitad (furma suprema d'ina obligaziun voluntara?da?l'uman). La Confed. svizra stat en opposiziun cun l'urden ierarchic dal domini feudal bas? sin l'engirament dals subdits (omagi). Il term Confederads cumpara en div. allianzas stipuladas en il 13. tsch., il term abstract tud.
eidgen?ssi
?u
eidgnoschaft
sa manifesta sco expressiun giuridica sporadicamain en l'emprima mesadad dal 14. tsch., cun referenza territoriala precisa l'emprima giada il?1351. La noziun Confed. svizra vegniva duvrada pli tard en maniera parallela?u sco?alternativa a differentas cumbinaziuns dal titels d'onur uffizials (
Liga vetus et magna Alamaniae superioris,
15.-18. Jh.;
alter grosser Pund obert?tscher Landen
, 15.-17. tsch.)?sco era?en substituziun dal term pli current Helvezia. La noziun
Schweizerische Eidgenossenschaft
cumpara sporadicamain en il 16. e 17. tsch., pli savens en il 18. tschientaner. En las linguas rom. manca?la menziun?explicita e positiva da l'engirament en las designaziuns?uffizialas sco era?en lur variantas (franz.
Ligues
,
Treize Cantons
,
R?publique suisse
,
Corps helv?tique
sco translaziun da
Corpus helveticum
; tal.
Lega
,
Helvezia
,
Corpo elvetico
,
Svizzera
). La noziun correspundenta
coniuratio
descriva l'uniun engirada, criminalisada tras la connotaziun cun il term congiuraziun.?Il pled romanis?
Eidguenots
designava mo la partida pro-confederala activa a Genevra a l'entsch. dal 16. tschientaner.
La Veglia Confed. svizra consistiva dapi il 1353 dad otg, dal 1513 fin a ses declin il 1798 da?tredesch lieus munic. e rurals (chantuns) cun dretgs cumplains, d'ina dunsaina lieus cun dominis alliads che disponivan, en grads differents, da dretgs limitads (citads, principadis e las republicas federalisticas dal Grischun e dal?Vallais), dals dominis communabels e d'insaquants protecturats. Quest sistem cumplex d'allianzas era colli? en il rom da la politica exteriura cun numerusas
allianzas
concludidas cun la Republica da las Trais Lias e cun pussanzas europeicas.
Litteratura:
W. Oechsli, Orte und Zugewandte, en: Jahrbuch f?r schweizerische Geschichte, 13/1888, 1-497; Handbuch der Schweizer Geschichte, 2 ts, 1980?; Geschichte der Schweiz und der Schweizer, 1982-83 (2004?); M. Weishaupt, Bauern, Hirten und "frume edle puren", 1992; M. Hettling e.a., Eine kleine Geschichte der Schweiz, 1998.
Andreas W?rgler
© HLS: Tuts dretgs d’autur da questa publicaziun electronica èn tar
il Historisches Lexikon der Schweiz, Berna. Per tut ils texts publitgads a moda
electronica valan las medemas reglas sco per la publicaziun stampada.
| |
|
Redacziun
LIS
, Gerberngasse 39, Chaum postal 322, 3000 Berna 13, tel. +41 31 313 13 30, e-mail:
|
|