Беларуская Правасла?ная Царква ? канцы ХХ - ХХ? стагоддзях

У канцы 80-х гадо? 20 стагоддзя ? Беларус?, як ? на ?сёй тэрыторы? СССР, пача?ся працэс адраджэння царко?нага жыцця. У першую чаргу гэта выяв?лася ? масавым адкрыцц? прыхода?, дзякуючы выключнаму энтуз?язму веруючага народа. Ужо ? 1989 годзе на тэрыторы? БССР дзейн?чала 477 прыхода?, у канцы 1990 года— больш за 660. У 1989 годзе Царкве был? перададзены жаночыя манастыры Спаса-Ефрас?нне?ск? ? Полацку ? Раства-Багародз?чны ? Гродна. 1 верасня 1989 года аднав?л?ся занятк? ? М?нскай Духо?най сем?нары?, якая, як ? раней, размясц?лася ? Жыров?цк?м Успенск?м манастыры. У гэтым жа годзе ? М?нску пачало сваю працу Духо?нае вучыл?шча для падрыхто?к? псаломшчыка? ? рэгента? царко?ных хора?.

У кастрычн?ку 1989 года Арх?ерэйск?м Саборам Рускай Правасла?най Царквы ? межах Беларус? бы? заснаваны Беларуск? Экзархат (гл.: «Беларуск? Экзархат»). М?нска-Беларуская епарх?я спын?ла сваё ?снаванне. Да 1993 г. колькасць епарх?й у Беларуск?м Экзархаце дасягнула 10-ц?. У 1992 годзе ? М?нску, Засла?? ? Полацку адбыл?ся ?рачыстасц? з нагоды 1000-годдзя заснавання Полацкай еп?скапскай кафедры, у як?х прынял? ?дзел прадста?н?к? 7-м? Памесных правасл. Цэрква?. У 1993 годзе шырока святкавалася 200-годдзе М?нскай епарх??, у гэтым жа годзе С?нод Беларускага Экзархату прыня? рашэнне аб адкрыцц? М?нскай Духо?най Акадэм??, якая пачала сваю дзейнасць у 1996 годзе пры Жыров?цк?м манастыры Успення Прасвятой Багародз?цы. У 2015 годзе Акадэм?я пераведзена ? М?нск ? размешчана ? новазбудаваным комплексе будынка? Духо?на-адм?н?страцыйнага ? адукацыйнага цэнтра Беларускай Правасла?най Царквы. С?стэму духо?ных навучальных устано? дапо?н?л? духо?ныя вучэльн? ? В?цебску (1998) ? Слон?ме (2000), ф-т тэалог?? Е?рапейскага гуман?тарнага ун?верс?тэта ? М?нску (1993, цяпер ?нстытут тэалог?? Белдзяржун?верс?тэта), школа катэх?затара? у М?нску (1996, цяпер аддзяленне катэх?затара? М?нскага духо?нага вучыл?шча). У пачатку 2000 года была адкрыта першая ? г?сторы? Беларус? школа царко?ных званаро? пры М?нск?м епарх?яльным упра?ленн? (цяпер аддзяленне званаро? М?нскага духо?нага вучыл?шча). У цяперашн? час у Беларускай Правасла?най Царкве дзейн?чаюць наступныя духо?ныя навучальныя ?становы: М?нская духо?ная акадэм?я; М?нская духо?ная сем?нарыя; ?нстытут тэалог?? Беларускага дзяржа?нага ?н?верс?тэта; В?цебская духо?ная сем?нарыя; Аршанскае духо?нае вучыл?шча; В?цебскае (жаночае) духо?нае вучыл?шча; М?нскае духо?нае вучыл?шча; Слон?мскае духо?нае вучыл?шча.

Адпаведным? дзеянням? С?нода Беларускага Экзархату был? прыл?чаныя да л?ку святых угодн?ка? Божых: у 1992 г. арх?еп. Маг?лё?ск? ? Беларуск? Георг?й (Кан?ск?), у 1997 г. настаяцель Свята-Пакро?скага храма в. Карма Гомельскай епарх?? а. ?ван Глушкев?ч (св. прав. ?аан Кармянск?), у 1999 г. прасла?лены як новамучан?к? 23 кл?рык? М?нскай епарх??, як?я здзяйснял? сваё служэнне ? па-пакутн?цку пацярпел? ? 20-м стагоддз?. Усе яны был? ?ключаны ? Сабор Беларуск?х святых, у склад якога на пачатак 2015 года ?ваходз?л?:

• Свяц?цель М?на, еп?скап Полацк? (†1116);
• Свяц?цель Дыян?с?й, еп?скап Полацк? (†1182);
• Свяц?цель С?мяон, еп?скап Полацк? (†1289);
• Свяц?цель К?рыл, еп?скап Тура?ск? (†1183);
• Свяц?цель  Ла?рэнц?й, еп?скап Тура?ск? (†1194);
• Свяц?цель Георг?й, арх?еп?скап Маг?лё?ск? (†1795);
• Свяц?цель Га?ры?л, арх?еп?скап Разанск? (†1862);
• Свяшчэннамучан?к Макарый, м?трапал?т К?е?ск? (†1497) – 1 / 14.5
• Свяшчэннамучан?к арх?дыякан Н?к?фар (†1599) – 6 / 19.10
• Мучан?к? Антон?й, ?аан ? Я?стаф?й В?ленск?я (†1347) – 14 / 27.4; 13 / 26.7
• Мучан?к нема?ля Га?ры?л Беластоцк? (†1690) – 20.4 / 3.5
• Прападобнамучан?к Афанас?й, ?гумен Брэсцк? (†1648) – 20.7 / 2.8; 5 / 18.9
• Прападобнамучан?к Макарый, ?гумен П?нск? (†1678)
• Прападобны Марц?н Тура?ск? († пасля 1146);
• Прападобны Ел?сей Ла?рыша?ск? († 1250);
• Прападобны Фёдар, князь Астрожск?;
• Прападобны Генадз?й Маг?лё?ск? (†1565);
• Прападобны Ляонц?й, арх?мандрыт В?ленск?, вызна?ца (†1620);
• Прападобная Е?фрас?ння, ?гумення Полацкая (†1173);
• Прападобная Харыц?на, князё?на Л?то?ская (†1281);
• Прападобная Манефа Гомельская (†1984);
• Праведная Юл?ан?я, князё?на Гальшанская († каля 1550);
• Праведная Саф?я, княг?ня Слуцкая (†1612);
• Праведны Иаан, прасв?тар Кармянск? (†1917);
• Блажэнная Валянц?на М?нская (†1966);
• Дабраверны князь Барыс Тура?ск? (†1158);
• Дабраверны князь Расц?сла? Смаленск? (†1167);
• Дабраверны княг?ня Я?пракс?я Пско?ская (†1243);
• Свяц?цель Ц?хан (Белав?н), Патрыярх Маско?ск? ? ?сяе Рас?? (†1925);
• Свяц?цель Агафангел (Праабражэнск?), м?трапал?т Ярасла?ск? (†1928);
• Свяшчэннамучан?к Пётр (Палянск?), м?трапал?т Круц?цк? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Ц?хан (Н?канора?), арх?еп?скап Варонежск? († 1919);
• Свяшчэннамучан?к Аляксандр (Пятро?ск?), арх?еп?скап Харка?ск? (†1940);
• Свяшчэннамучан?к Гермаген (Далгана?), еп?скап Табольск? (†1918);
• Свяшчэннамучан?к Па?л?н (Крошачк?н), арх?еп?скап Маг?лё?ск? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Иаан (Помер), арх?еп?скап Рыжск? (†1934);
• Свяшчэннамучан?к М?трафан (Краснапольск?), арх?еп?скап Астраханск? (†1919);
• Свяшчэннамучан?к ?асаф (Жываха?), еп?скап Маг?лё?ск? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к ?аан (Пашын), еп?скап Рыльск? (†1938);
• Свяшчэннамучан?к ?она (Лазара?), еп?скап Вел?жск? († 1937);
• Прападобнамучан?к Сераф?м (Шахмуць), арх?мандрыт Жыров?цк? (†1946);
• Свяшчэннамучан?к Уладз?м?р Х?раска, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1933);
• Свяшчэннамучан?к Вас?ль ?змайла?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1930);
• Свяшчэннамучан?к Пётр Грудз?нск?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1930);
• Свяшчэннамучан?к Валерыян Нав?цк?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1930);
• Свяшчэннамучан?к Уладз?м?р Хрышчанов?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1933);
• Свяшчэннамучан?к ?аан Вячорка, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1933);
• Свяшчэннамучан?к Серг?й Радако?ск?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1933);
• Свяшчэннамучан?к Уладз?м?р Талюш, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1938);
• Свяшчэннамучан?к М?ха?л Нав?цк?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1935);
• Свяшчэннамучан?к Парф?рый Рубанов?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1943);
• Священномученик   Михаил Плышевский, пресвитер Минской епархии (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Дзм?трый Па?ск?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к ?аан Варанец, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Леан?д Б?руков?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Аляксандр Шалай, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к М?калай Мацкев?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (после †1937);
• Свяшчэннамучан?к ?аан Панкратов?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Уладз?м?р Зубков?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1938);
• Свяшчэннамучан?к Дзм?трый Плышэ?ск?, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1938);
• Свяшчэннамучан?к Уладз?м?р Пастэрнацк?, прасв?тар М?нскай епарх?? (1938);
• Свяшчэннамучан?к Мацвей Крыцук, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1950);
• Свяшчэннамучан?к М?калай Васюков?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к М?калай Акалов?ч, прасв?тар М?нскай епарх?? (†1934);
• Святы Уладз?м?р Еляне?ск?, вызна?ца В?цебск? (†1954);
• Свяшчэннамучан?к Канстанц?н, прасв?тар Шарка?шчынск? (Полацкая епарх?я) (†1919);
• Свяшчэннамучан?к Алякс?й, прасв?тар Лельчыцк? (Тура?ская епарх?я) (†1937);
• Свяшчэннамучан?к К?прыян, прасв?тар Ятранск? (Навагрудская епарх?я) (†1942);
• Свяшчэннамучан?к Ярасла? Сав?цк?, прасв?тар Гродзенскага Краснастоцкага манастыра (†1937);
• Свяшчэннамучан?к Аляксандр Саульск?, прасв?тар Навагрудскай епарх?? (†1938);
• Свяшчэннамучан?к Афанас?й К?сла?, прасв?тар Пско?скай епарх?? (†1937);
• Свяшчэннамучан?к ?ос?ф Счэнснов?ч, дыякан Маско?скай епарх?? (†1937);
• Прападобнамучан?к Анатол?й (Бацв?нн?ка?), ?ераманах Цвярской епарх?? (†1937);
• Прападобнамучан?к Галактыён (Урбанов?ч-Нов?ка?), ?ераманах Маско?скай епарх?? (†1937);
• Мучан?к Дзм?трый Уласенка?, псаломшчык В?цебскай епарх?? (†1942).

Сведчаннем непары?най сувяз? са сваёй беларускай паствай за?сёды з'я?лял?ся Першасвяц?цельск?я в?з?ты ? Беларусь ? мал?то?ныя знос?ны з верн?кам? Свяцейшага Патрыярха Маско?скага ? ?сяе Рус? Алякс?я Другога ? яго пераемн?ка на Маско?ск?м Патрыяршым прастоле Свяцейшага Патрыярха К?рыла. Першы з гэтых в?з?та? Патрыярх Алякс?й Друг? ажыццяв?? з 15 па 20 чэрвеня 1991 года ? звязаны ён бы?, у асно?ным, з наведваннем К?ра?н?ком РПЦ раёна? пацярпелых ад ядзернай катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Гэта бы? першы в?з?т Патрыярха Маско?скага на беларускую зямлю за ?сю яе тысячагадовую г?сторыю. Друг? в?з?т Свяцейшага Патрыярха, як? адбы?ся 22-26 л?пеня 1995 года, бы? ажыццё?лены ? сувяз? з 50-годдзем Перамог? ? Вял?кай Айчыннай вайне з фашызмам. Яго Свяцейшасць наведа? М?нскую, Гродзенскую ? Брэсцкую епарх??. Падчас трэцяга наведвання Беларускага Экзархату, як? праходз?? 24-27 верасня 1998 года, Свяцейшы Патрыярх Маско?ск? ? ?сяе Рус? пабыва? у М?нскай, В?цебскай ? Полацкай епарх?ях ? ?значал?? урачыстасц? ? гонар Уздзв?жання Пачэснага ? Жыватворнага Крыжа Гасподняга ? Полацк?м Спаса-Е?фрас?нне?ск?м ман-ры. У перыяд з 23.06. па 27.06.2001 года адбы?ся чацвёрты в?з?т Свяцейшага Патрыярха ? Беларусь, як? бы? звязаны з 60-м? ?годкам? з дня пачатку Вял?кай Айчыннай вайны. На гэты раз яго Свяцейшасць наведа? межы Брэсцкай, П?нскай, Тура?скай ? Гомельскай епарх?й. У пяты раз Свяцейшы Патрыярх наведа? Беларусь 18.05-20.05.2002 года для таго, каб прыняць удзел у святкаванн? Жыров?цкай ?коны Божай Мац? ? Успенск?м мужчынск?м манастыры ? ? цырымон?? адкрыцця будынка Дома м?ласэрнасц? ? М?нску. За час в?з?ту Свяцейшы мал??ся разам са сваёй беларускай паствай у храмах ? манастырах М?нскай, Навагрудскай ? П?нскай епарх?й Беларускага Экзархату. Апошн? в?з?т, Патрыярх Алякс?й Друг? здзейсн?? у канцы кастрычн?ка 2008 года,незадо?га да свайго скону.

Абраны на Памесным Саборы Рускай Правасла?най Царквы, як? праходз?? 27-28 студзеня 2009 года, Свяцейшы Патрыярх Маско?ск? ? ?сяе Рус? К?рыл наведа? сваю беларускую паству ? верасн? 2009 года ? ? кастрычн?ку 2012 года, а таксама ? л?пен? 2013 года, кал? разам з К?ра?н?кам? ? прадста?н?кам? Памесных Правасла?ных Цэрква?, узначал?? у стал?цы Рэспубл?к? Беларусь, горадзе М?нску ?рачыстасц?, прысвечаныя 1025-годдзю Хрышчэння Рус?, У год святкавання 1000-годдзя блажэннага скону святога ро?наапостальнага князя Уладз?м?ра ? 70-годдзя Перамог? ? Вял?кай Айчыннай вайне, Свяцейшы Патрыярх К?рыл здзейсн?? 20-22 чэрвеня 2015 года свой чацвёрты Першасвяц?цельск? в?з?т у Рэспубл?ку Беларусь. На гэты раз ён пабыва? у М?нску ? ? Брэсце.

Рашэннем Свяшчэннага С?нода Рускай Правасла?най Царквы ад 25 снежня 2013 г. Патрыяршы Экзарх усяе Беларус? м?трапал?т М?нск? ? Слуцк? Ф?ларэт бы? зал?чаны на спачын у сувяз? з дасягненнем 75-гадовага ?зросту. С?нод вызначы? быць м?трапал?ту Ф?ларэту «Ганаровым Патрыяршым экзархам усяе Беларус?», захава?шы за ?м права ?дзелу ? працы Святога С?нода ? ганаровае пратакольнае месца за набажэнствам? ? ? аф?цыйных цырымон?ях. Новым Патрыяршым экзархам усяе Беларус?, тады ж бы? абраны м?трапал?т Разанск? ? М?хайла?ск? Павел (Панамаро?), якому бы? прысвоены тытул «М?нск? ? Слуцк?, Патрыяршы Экзарх усяе Беларус?». У кастрычн?ку 2014 года, у сувяз? са з'я?леннем у Беларуск?м Экзархаце новых самастойных епарх?й ? удакладненнем межа? М?нскай епарх??, Свяшчэнны С?нод Рускай Правасла?най Царквы засво?? Патрыяршаму Экзарху, м?трапал?ту Па?лу новы тытул: «М?нск? ? Засла?ск?, Патрыяршы Экзарх усяе Беларус?».

Рашэннем С?нода Беларускай Правасла?най Царквы ад 26 лютага 2014 года бы? заснаваны Духо?на-адм?н?страцыйны цэнтр – М?нская Экзарх?я, як орган па к?раванн? Беларуск?м Экзархатам, як? аб'ядно?вае Упра?ленне спра? М?нскай Экзарх?? ? 17 проф?льных С?надальных аддзела?. У кастрычн?ку 2014 года ? межах Беларус? было створана некальк? новых самастойных епарх?й: Барыса?ская, Маладзечанская ? Слуцкая, шляхам выдзялення ?х са складу М?нскай епарх??. Для каардынацы? дзейнасц? к?руючых арх?ерэя? новаствораных епарх?й была ?творана М?нская м?трапол?я ? складзе М?нскай, Барыса?скай, Маладзечанскай ? Слуцкай епарх?й. У снежн? 2014 года была ?твораны Л?дская епарх?я ? Дзятла?скае в?карыяцтва Навагрудскай епарх??.

Так?м чынам, на пачатак 2015 года ? Беларускай Правасла?най Царкве было 14 епарх?й: М?нская ? Засла?ская, Полацкая ? Глыбоцкая; П?нская ? Лун?нецкая; Маг?лё?ская ? Мсц?сла?ская; Брэсцкая ? Кобрынская; Гомельская ? Жлоб?нская; Навагрудская ? Слон?мская; Гродзенская ? Ва?кавыская; Тура?ская ? Мазырская; В?цебская ? Аршанская; Барыса?ская ? Мар'?нагорская; Слуцкая ? Сал?горская; Маладзечанская ? Ста?бцо?ская; Л?дская ? Смаргонская, ? нал?чвалася 1612 царко?ных прыхода? з правам юрыдычнай асобы ? 35 манастыро?. Сваё служэнне здзяйснял? 15 арх?ерэя?, 1691 свяшчэнн?к, 216 дыякана?, 432 манаха? ? манах?нь.