"Референдумда н?рс? ?чен тавыш бир?егезне бел?сезме?" диг?н сорауга ?аваплар т?рле, л?кин к?бесенч? халык референдумны? эчт?леген а?лый. Бу хакта х?к?м?тне? белдер?л?ре таратылды. Оппозиция ?з тарафдарларын референдумга "юк" диярг? чакыра. Матбугат чараларында, социаль аралашу челт?ренд? Т?ркия халкы икег? б?ленде: референдумга "?йе" ??м "юк" диючел?р.
С?яс?т м?йданы кыздырып, с?яси оешма ?ит?кчел?ре ш???рл?рг? барып, ?з пропагандаларын алып барды. Ике якны? да ?з аргументлары бар. Оппозиция тарафы референдумны х?к?м?тне яклау буларак кабул ит?. Хакимиятт?ге АК партия (гаделлек ??м ?сеш фиркасе) ?чен ис?, бу, гомум?н, с?яс?тт?н тыш бер м?сь?л?.
Конституцияд? н?рс? ?зг?р?ч?к?
Референдум пакетында конституцияд?ге 26 аерым мадд?не ?зг?рт? каралачак. М?гъл?м булганча, ил кануннары со?гы тапкыр 1982 елда демократия бел?н сайланган х?к?м?тне? х?рбил?р тарафыннан таратылуыннан со? ?зг?ртелг?н иде.
Европа Берлеге озак вакыттан бирле конституцияне "цивильл?штер?" ??м х?рби идар?не с?яс?тт?н читл?штер? ?чен Т?ркияне реформалар башкарырга чакыра. Х?к?м?тне? бу максатта ?зерл?г?н ?леге конституция пакетына мондый ?зг?решл?р кертелг?н:
- демократик юллар бел?н сайланган х?к?м?тне х?рби к?ч бел?н таратырга тел?г?н кешел?р цивиль м?хк?м?г? тартыла алачак;
- хакимн?р шурасы ??м конституция м?хк?м?сене? кайбер в?килл?рен м??лес ?зе сайлый алачак;
- кешел?рне? ш?хси тормышы гарантияг? алыначак;
- цивиль халык х?рби м?хк?м?д? сорауга тартыла алмаячак;
- эшчел?рне? ризасызлык чараларына катнашу хокукы чикл?нм?яч?к ?.б.
Референдумга "?йе" ??м "юк" диючел?р
С?яс?тчел?р, с?нгатьк?рл?р, ??н?р берлекл?ре башлыклары, х?к?м?тт?н б?йсез оешмалар, артистлар, зур с??д?г?рл?р, язучылар ??м башка м??им ш?хесл?р референдумга карашын ??м анда нинди тавыш бир?ч?ген инде к?пт?нн?н ирештерде.
"?йе" диючел?рне? к?пчелеген АК партия тарафдарлары т?шкил ит?. Аларга ?ст?п кайбер ??н?р оешмалары башлыклары, элекке у?чылар бел?н либераль сулчылар пакетны яклаячагын белдерде. Алар арасында шулай ук х?к?м?тне якламаса да, бу карарга у?ай караучылар шактый.
Т?ркияне? Нобель б?леге иясе Ор?ан Памук ?д?бият ??м с?нгать д?ньясында танылган башка ш?хесл?р ?зг?решл?рне яклаячагын игълан итте.
Референдумга каршы торганнар ис?, оппозицияд?ге сулчы ??м??риятче халык партиясе (CHP), у?чы Милл?тче халык партиясе (MHP) кайбер сулчы ??н?р оешмалары тора.
Тынычлык ??м демократия партиясе (BDP) референдумны? узуына каршы тора. BDP халыкны тавыш бирм?ск? чакырды.
?зг?решне якламаганнар нид?н курка?
??м??риятче халык партиясе (CHP) референдум аша конституция ?зг?ртелг?н очракта, илне? х?кемг? тарту органы ? м?хк?м?л?рне? с?ясил?р кулында калачагын алга с?р?. Ягъни кайбер партия в?килл?ре фикеренч?, х?к?м?т бу ысул бел?н элекке ришв?тчелек гаепл??л?рен бетереп, ?з кил?ч?ген гарантиял?рг? тырыша.
??м??риятче халык партиясе (CHP) в?киле Атилла Карт: "Алар ш?хси ??м с?яси кил?ч?кл?рен т?эмин ит? максаты бел?н демократияне ?з м?нф?гатьл?ренд? кулланырга тырышалар", диг?н карашта.
Милл?тче халык партиясе (MHP) фикеренч?, референдум пакетында Ак партияне? яшерен максатлары да бар. MHP генерал секретаре ?и?ан Пача?ы кайбер Европа илл?ренд?ге кебек, м??лес хакимн?рен ??м конституция м?хк?м?се ?гъзаларын сайлау м?сь?л?сен? ни ?чен каршы булуына болай а?латма бирде:
"Алар д??л?тне ?з кулына алачак. Бу очракта монда демократияг? т?гел, диктаторлыкка юл ачыла", ди.
Европа Берлеге тал?пл?ре
Д??л?т секретаре ??м Европа Берлеге бел?н баш арадашчы ?г?м?н Багыш ис? конституция ?зг?решл?рен кабул итм?? ?чен бернинди с?б?п булмавын, моны? Европа Берлеген? кер? ?чен м??им адым булуын ?йт?:
"Х?рби идар? конституциясе бел?н Европа Берлеген? ?гъза булырга тел??чел?р арасында Т?ркия ген? т?гел. Т?ркия бел?н берг? Поpтугалия ??м Греция кебек илл?р д?, х?рби идар? к?чле булган конституциясе бел?н, Берлекк? м?р???гать итк?н иде. Л?кин демократик институтлар яхшыра башлагач кына, бу илл?р бел?н Берлек арасында кирт? юкка чыкты. Безне? ?чен д? Берлекк? ?гъза булу ?чен м??им адым конституцияне "цивильл?штер?" булачак", ди.
Референдумга "?йе" ??м "юк" диюче тарафлар, аны? ?зл?ре тел?г?нч? т?мамланачагына ышана. Фикер сораштыру н?ти??л?рен? караганда, 12 сентябрь к?нне ике як арасындагы ярыш "кызу" булачак.