Оештыручылар чараны? т?п максаты итеп ??дитчелекне? м?селманнар тормышына йогынтысы ??м х?р?к?тне? т?рле аспектларын тикшер?не куйган. М?с?л?н, ??дитчелек татарларда ??м башкортларда шактый ки? таралган булса, Урта Азияд? ул б?тенл?й башка т?рле формалашып ?сеш алган. ? Кытайда ??дитчелекне? булуы бу конференцияд? шик астына куелды.

Чарага ?ыелган барлык галимн?р д? бу темага багышланган ф?нни хезм?тл?р башкарып чыкканнар. М?с?л?н, бу чараны оештыручы Джефф Эден ?арвард университетында ?зб?к м?селман кулъязмаларына багышланган темага хезм?т яза. Аны? ?йт?енч?, ??дитчелек хакында к?п с?йл?ш?л?р булган, ?мма бу м?сь?л?г? катнашы булган галимн?рне? бер б?лм?д? утырып фикер алышуы беренче м?рт?б? булды.

Татар ??дитчелеге хакында К?нбатыш уку йортларында белем алган татар галимн?ре с?йл?де. Шуларны? берсе ? ?лфрид Бустанов. Аны? чыгышы совет заманында исламны укыту ??м ?йр?н? бел?н ш?гыльл?нг?н ш?хес ?З?йн?п Максудовага багышланган иде. ?з чыгышында Бустанов татарны? дини мирасына тагын бер кат игътибар ит?рг? чакырды. Аны? чыгышы ??дитчелекне? мо?арчы билгеле булмаган тарафларына багышланган иде.

“З?йн?п Максудова ш?хесе зур кызыксыну уята. ??дитчелекне? ч?ч?к аткан чагында тормышка килс? д?, ул бу эшне гомере буе д?вам итк?н. Ул театрда да уйнаган, татарларга урыс телен д? укыткан, гар?п теленд? язылган китапларны ?ыеп, укып, галимн?р бел?н аралашып й?рг?н ш?хес. Н?къ мен? шул хакта с?йл?дем”, диде Бустанов.

Пенсильвания университеты укытучысы, Принстон университетында докторлык эшен яклаган Розалия Гарипова шул заманда чыккан “Дин в? м?гыйш?т” басмасы хакында с?йл?де.

“??дитчелек бел?н к?п кеше килешм?г?н. Бигр?к т? кадимчел?р. Алар ??мгыятьне? мораль ягы бозылу хакында кайгырганнар. М?с?л?н, ??дитчел?рне? ураза тотмаулары, намаз укымаулары борчыган. Шу?а к?р? каршылыклар да ?ит?рлек булган”, дип с?йл?де Розалия Гарипова.

Бу чарада шулай ук ??дитчелек темасын беренчел?рд?н булып ?йр?нг?н галим Ален Франк та катнашты. 90нчы елларда Татарстанда бернич? ел яш?п китк?н бу галимне? татарларга багышланган бернич? китап бастырганы билгеле. Аны? чыгышы Русия исламыны? мирасы тиешенч? ?йр?нелм?вен? багышланган иде.

Ике к?н д?вамында барган чара шактый к?п ирекле ты?лаучыларны ?ыйды. Конференцияг? н?ти??не Индиана университеты профессоры Девин ДеВиз ясады. Ул бу ф?нни ?ыенны? т?п с?зчесе итеп билгел?нг?н иде.