Qəlblərdə
yaşayan
insan
Vətənini,
elini
,
obasını canından artıq sevən
insanlar
arasında
ulu
Göyçənin yetirməsi,
ötən əsrin
parlaq
simalarından
olan
, mənalı
bir
ömür
yaşayan
,
el
gözündə pillə?pillə
ucalan
Yunis
Qəhrəman
oğlu
Rzayevin
xüsusi
yeri
vardır.
Onun
həyat
yolu
xeyirxahlıq,
kamillik
, mənəvi
yetkinlik
zirvəsinə bənzəyir.
Yunis
Rzayev
60
illik
ömrünün
40
ilini
xalq
təsərrüfatının
müxtəlif sahələrinin, xüsusilə Azərbaycanda
üzümçülük
və şərabçılığın
inkişaf
etdirilməsinə sərf
etmiş
,
doğma
yurdda
öz
dəst?xətti
ilə dərin, silinməz izlər
qoymuş
,
əməyi ilə öz
ünə şan?şərəf
heykəli ucaltmışdır. O,
qeyri
?
adi
enerji
sahibi
idi
.
Polad
intizamı
sevən, özünə və başqalarına
eyni
dərəcədə tələbkar
olan
bu
adamın sinəsində
insanları xoşbəxt,
firavan
, asudə
görmək
eşqi
ilə
dolu
bir
ürək
döyünürdü
.
Yunis
Qəhrəman
oğlu
Rzayev
2
may
1924?
cü
ildə Göyçə
mahalında?Basarkeçərin
Şişqaya
kəndində
dünyaya
göz
açmış, uşaqlıq illəri Göyçə
gölünün
nəğməli sahillərində,
“Sarı nər”in
atlas
geyimli
yamaclarında
keçmiş
,
ana
təbiətin, sazın?sözün
vurğunu
olmuş
, ürəyi
hökm
edəndə dostları ilə
Ağkilsə kəndinə gedərək Dədə Ələsgərin
qəbrini ziyarət
etmişdir
.
Yunis
Rzayev
doğulub
,
boya
?
başa
çatdığı
Şişqaya
kəndində
təhsil almış, 1943?46?cı illərdə
ordu
sıralarında xidmət
etmiş
,
Zaqafqaziya
Hərbi Dairəsi nəzdində
siyasi
məktəbdə
oxumuşdur
.
Daha
sonra
kəndə
qayıtmış, Ermənistan KP Basarkeçər
rayon
komitəsində təlimatçı
kimi
işə qəbul
edilmiş
,
1950?53?
cü
illərdə Bakı Dövlət
Universitetində təhsilini
davam
etdirmişdir
. Həmçinin Azərbaycan KP MK
nəzdində
Ali
Partiya
məktəbini
bitirmişdir
.
Qəlbi
qurub
?
yaratmaq
eşqi
ilə
döyünən, vətənini dərin məhəbbətlə
sevən
bu
insan
1950?
ci
ildən Basarkeçər
Rayon
Partiya
Komitəsində şöbə
müdiri
vəzifəsinə irəli çəkilmiş,
1953?
cü
ildə
rayon
İcraiyyə Komitəsinin sədri
olmuş
,
1957?
ci
ildə
Krasnoselo
Rayon
Partiya
Komitəsinin
birinci
katibi
se
çilmişdir
.
Y.Rzayev
1960?62?
ci
illərdə
Moskva
şəhərində
keçmiş
Sovet
İttifaqı
Kommunist
Partiyası Mərkəzi Komitəsi yanında
Ali
Partiya
məktəbində təhsilini
davam
etdirmişdir
.
Xalqın etimadını
qazanan
, iqtisadiyyatın yüksəldilməsinə
tükənməz
enerji
sərf edən
Yunis
Rzayev
1962?63?
cü
illərdə
Martuni
Rayon
Kolxoz
?
sovxoz
İstehsalat
İdarəsində
partiya
təşkilatçısı,
1963?
cü
ildən 1965?
ci
ilə qədər Basarkeçər
Rayon
Kolxoz
?
sovxoz
İstehsalat
İdarəsi
partiya
komitəsinin
katibi
vəzifəsində
çalışmışd
ır.
Yunis
Rzayev
1965?1966?cı illərdə
Basarkeçər
Rayon
Partiya
Komitəsinin
birinci
katibi
,
1968?70?
ci
illərdə Ermənistan
Dövlət Meşə Təsərrüfatı Komitəsinin
sədr
müavini
vəzifəsində
çalışmış, həmişə Qərbi Azərbaycanda
yaşayan
soydaşlarımızın
arxa?dayağı
olmuş
və
çalışmışdır
ki
,
onlar
erm
əni xəyanətinə
tuş
gəlməsin, haqq?ədalət
öz
yerini
tutsun
.
Yunis
Rzayev
1954?59?
cu
illərdə Ermənistan KP MK
üzvlüyünə namizəd, 1959?
cu
ildən isə
üzvü
olmuş
,
Sov
. İKP
XXIII?XXIV qurultaylarının nümayəndəsi, VII
çağırış SSRİ
Ali
Sovetinin
, IV, V, VI çağırış Ermənistan
SSR
Ali
Sovetinin
deputatı və
respublika
Ali
Soveti
Rəyasət Heyəti sədrinin
müavini
seçilmişdir
.
Y.Rzayev
Qərbi Azərbaycanda
rəhbər vəzifələrdə çalışarkən
heç
vaxt
ermənilərə
qol
?
qanad
açmağa
imkan
vermirdi
. Çalışırdı
ki
,
daşnaklar
azərbaycanlılara
qarşı
öz
məkrli niyyətlərini
həyata keçirə bilməsinlər.
Rayon
partiya
komitəsinin
büro
iclaslarında erməni daşnaklarına yaxşı “dərs”
verilirdi
, necə deyərlər,
onlar
qınından çıxa
bilmirdi
. Həmişə müxtəlif sahələrdə
azərbaycanlı
kadrlara
üstünlük
verilirdi
. Şübhəsiz
ki
,
bu
addım erməniləri
narahat
edir
,
onlar
əlacsız qalıb
susmağa
üstünlük
verirdilər.
Ermənistan KP Basarkeçər
rayon
Partiya
Komitəsinin
uzun
illər
birinci
katibi
işləyən mərhum Talıb
Musayev
öz
xatirələrində
yazırdı
ki
, 1950?51?
ci
illərdə Ermənistandakı azərbaycanlılar
böyük
bir
xəyanətlə
üzləşdilər,
Stalinin
,
Mikoyanın xeyir?duası ilə azərbaycanlıların
köçürülm
əsinə başlanıldı.
Bu
işi
tez
başa
çatdırmaq
üçün
Ermənistanın
o
vaxtkı, rəhbərləri dəridən?qabıqdan
çıxırdılar.
Onlar
çalışırdılar
ki
, “
böyük
Ermənistan”, “Dənizdən?dənizə”
xülyası reallığa
çevrilsin
.
Həmin dövrdə Talıb
Musayev
rayon
partiya
komitəsinin
birinci
katibi
kimi
köç
prosesinin
qarşısının
alınmasına
ciddi
səy göstərdi.
Həyatını təhlükə qarşısında
qoydu
. İrəvandan göstərilən təzyiqlərdən
qorxmadı.
Basarkeçərdə
Babacan
kəndi
var
idi
.
Torpaqları məhsuldar olmadığından
o
kəndin əhalisi
çox
kasıb yaşayırdı.
Başqa
bir
kəndin?Qaraimanın torpağı isə
məhsuldar
olsa
da
, əhalisi,
demək
olar
ki
,
zorla
köçürülmüşdü
.
Bunun
qarşısını
almaq
üçün
Babacanın əhalisi
Qaraiman
kəndinə
köçürüldü
və təsərrüfata
o
zaman
r
əhbərlik
etmək
özünü
bacarıqlı
kadr
kimi
tanıtmış, mükəmməl təcrübəyə
malik
olan
Yunis
Rzayevə tapşırıldı. Həmin dövrdə
Yunis
Rzayev
nələr etmədi?
Yunis
Rzayev
,
Qara
Məmmədov, Tapdıq Əmiraslanov və
digər cəsarətli azərbaycanlıların birgə səyi
nəticəsində Göyçədəki
köç
prosesinin
qarşısı qətiyyətlə
alındı. Ermənilər
köç
planlarını
sona
yetirə bilmədilər.
Stalinin
vəfatından
sonra
bu
iş
tamam
dayandırıldı.
Yunis
Rzayevin
yüksək rəhbərlik bacarığı,
kadrlarla
işləmək qabiliyyəti, zəngin
həyat təcrübəsi zəhmətsevərliyi və ən
başlıcası isə işdə tələbkarlığı
harada
olubsa
,
öz
bəhrəsini
verib
.
El
arasında
o
,
böyük
nüfuza
malik
olub
.
Bütün
varlığı ilə yaşadığı
torpağa
bağlı
olan
,
qəlbi yaşayıb?yaratmaq
eşqi
ilə
döyünən
bir
insan
idi
.
Yunis
Rzayev
erməni xəyanəti
sayəsində Qərbi Azərbaycandan Bakıya köçməli
olur
. 1970?1973?
cü
illərdə
Şamaxı
Rayon
Partiya
Komitəsinin
birinci
katibi
,
1985?
ci
ilin
24
yanvarınadək Dövlət
Üzümçülük
və Şərabçılıq Komitəsinin sədri vəzifəsində
işləmişdir.
Böyük
ictimai
xadim
VIII, IX və X
çağırış Azərbaycan SSR
Ali
Sovetinin
deputatı
olmuşdur
.
Onun
Dövlət
Üzümçülük
və Şərabçılıq Komitəsinin sədri vəzifəsində
işlədiyi müddətdə cəmi
bar
verən
üzümçülük
sahəsi
1973?
cü
ildəki 88,1
min
hektardan
210
min
hektara
, məhsul istehsalı 439,9
min
tondan
2126,1
min
tona
, hektarın məhsuldarlığı
isə 48,5
sentnerdən 99,2 sentnerə
çatdırılmışdır.
Üzüm
istehsalı 1980?
ci
illə
müqayisədə 1,4 dəfə, 1985?
ci
ildə 1974?
cü
illə müqayisədə
3,4 dəfə artmışdır. Şübhəsiz
ki
, belə
bir
addım
ümummilli
liderimiz
Heydər
Əliyevin gərgin əməyi,
titanik
səyi
və tələbkarlığı sayəsində əldə
edilmişdir
.
Respublikada
üzüm
istehsalı ilə
yanaşı, şərabçılığın
inkişafı
üçün
emal
sənayesinin sürətlə yenidən
qurulmasının təmin edilməsi,
yeni
üzüm
qəbulu və emalı
zavodlarının tikilməsinin təşkil edilməsi,
SSRİ?
nin
bu
və
ya
digər şəhərlərində fəaliyyətdə
olan
şərab zavodların
ı
n şərab və
konyakla
təchiz
edilməsi və
bu
kimi
çoxsaylı tədbirlərin qısa müddətdə
keçirilməsi məhz
o
zaman
Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsinin
birinci
katibi
,
dahi
şəxsiyyət Heydər Əliyevin rəhbərliyi
altında
Yunis
Rzayev
tərəfindən
icrasının məqsədy
önlü istiqamətdə
təşkil edilməsi nəticəsində əldə
edilmişdir
.
Yunis
Rzayev
olduqca
səriştəli və hərtərəfli
idarəetmə bacarığına
malik
bir
rəhbər
idi
.
Mixail
Qorbaçov
SSRİ?yə rəhbərlik
etdiyi
dövrdə həmişə Azərbaycana qarşı
düşmənçilik mövqeyində dayanıb, Azərbaycanın
tərəqqisi, xüsusilə
üzümçülük
sahəsində
rekord
göstəricilərə
nail
olunması
onu
qane
etməyib. Nəhayət, Azərbaycanın
qarşısına ermənipərəst
Qorbaçov
tərəfindən sipər çəkilib və “sərxoşluğa
və alkoqolizmə qarşı mübarizə tədbirləri”
haqqında qərar
verilib
.
Bu
bayraq
əldə rəhbər
tutularaq
Yunis
Rzayevin
böyük
zəhmət,
min
bir
əzab?əziyyəti ilə
başa
gətirdiyi
on
minlərlə
hektar
üzüm
plantasiyalarına
kotan
saldırılmış və
bununla
da
respublika
büdcəsinin
üçdə
birini
təşkil edən
şərabçılıqdan gələn gəlirlərin
qar
şısı bilərəkdən tamamilə kəsilmişdir.
Bu
isə
Moskva
tərəfindən Azərbaycana, Azərbaycan xalqına
böyük
xəyanət
idi
.
On
il
əvvəl
Ukraynanın
Truskavets
kurort
şəhərində dincəlirdik. Qızıl payız
havası hamıda
xoş
ovqat
yaratmışdı.
Üç
nəfər
azərbaycanlı ilə gəzintiyə çıxmışdıq.
Biz
burada
yaşı səksəni
keçmiş
,
mülayim
təbiətli,
mehriban
, milliyətcə
rus
olan
bir
nəfərlə tanış
olduq
. O,
keçmiş
günlərdən, həyatının
coşub
?
çağlayan
anlarından maraqlı xatirələr danışırdı.
Necə
oldusa
Nikolay
Alekseyeviç
söhbətini
dayandırdı.
Ani
bir
xəyala daldı:
?
Uşaqlar
, sizlə
tanışlıqdan
sonra
qəflətən
yadıma
xoş
bir
əhvalat
düşdü
. Dayanın,
danışacam…
N.Alekseyeviç
yenidən
sözünə
davam
etdi
və
dedi
ki
, 1980?
ci
illərdə
Moskvada
keçirilən
böyük
bir
tədbirdə Azərbaycan
Respublikasının
Üzümçülük
və Şərabçılıq Komitəsinin sədri
Yunis
Qəhrəmanoviçlə tanış
oldum
. O tanışlıqdan
sonra
sizin
millətə qəlbimdə
böyük
məhəbbət yarandı.
Artıq neçə
ildir
ki
,
telefon
əlaqəmiz kəsilib…
Biz
Yunis
Rzayevin
dünyasını dəyişmək
xəbərini
ona
çatdıranda əvvəl
inanmadı,
sonra
isə gözlərindən
yaş
süzüldü
və
dedi
: “
Ey
fani
dünya
, sən kimləri
aparmamısan?..”
Biz
Göyçə
mahalının yetirməsi
Yunis
Rzayevin
89
illik
yubileyi
ilə bağlı
onun
dostları, doğmaları ilə
görüşüb
onların dediklərini qələmə aldıq.
Tofiq
Hüseynov
(Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi
aparatı rəhbərinin
müavini
):
?Millətin görkəmli şəxsiyyətləri,
böyük
alimləri, istedadlı
oğulları
onun
ən qiymətli sərvətidir.
Çünki
xalqı işıqlı gələcəyə
aparan
,
onu
tanıdan
millətin görkəmli ziyalılarıdır. Azərbaycan
xalqı
öz
tarixi
ərzində
çox
böyük
şəxsiyyətlər
yetirib
.
Onların hər
birinin
öz
yeri
, özünəməxsus xidmətləri
var
.
Yunis
Qəhrəman
oğlu
Rzayev
də
ötən əsrin ən
parlaq
simalarından
biri
idi
.
O, Azərbaycanda kənd təsərrüfatının
inkişafında, xüsusilə ölkəmizdə
üzümçülük
sahəsində
yüksək zirvələrin fəth edilməsində əvəzsiz
rol
oynayıb, qəlbində
qurub
?
yaratmaq
eşqi
heç
vaxt
sönməyib.
Rəhbər
vəzifələrdə işləyənlərin
çoxunun
səriştəli
kadr
kimi
yetişməsində
çox
zəhmət çəkib. İşləməyi də
bacarırdı, işlətməyi də. Tələbkarlığı
da
vardı, qayğıkeşliyi də.
Bu
dünyanın enişinə də,
yoxuşuna
da
bələd
idi
. O,
xalq
arasından
çıxmışdı, xalqın adamıydı. Təbii
adam
idi
,
süniliyi
sevməzdi. Həmişə
sözüylə əməli
düz
gələrdi.
Yunis
Rzayevin
fədakar əməyi, xidmətləri “
Lenin
”,
“
Oktyabr
İnqilabı”,
üç
“Qırmızı Əmək Bayrağı” ordenləri, 9
medal
və fəxri fərmanlarla qiymətləndirilmişdir.
Göyçə Mahalının yetirməsi
Yunis
Rzayev
izi
qalan
insan
, görkəmli
ictimai
xadim
idi
.
Sabir
Vəliyev (Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi
Bitkiçilik
Məhsulları İstehsalı, Emalı və Ərzaq
Ehtiyatlarının Dövlət Tənzimlənməsi
şöbəsinin
müdiri
, əməkdar
kənd təsərrüfatı
işçisi
):
?Şöhrəti Azərbaycandan
çox
?
çox
uzaqlara
yayılan, ürəklərdə
işıq heykəlinə çevrilən,
üzümçülüyün
inkişafında
misilsiz
xidmətləri
olan
Yunis
Rzayev
ötən əsrin ən
parlaq
simalarından
biri
idi
.
O, Azərbaycan Dövlət
Üzümçülük
və Şərabçılıq Komitəsinin sədri
işləyərkən
çox
böyük
işlər
görmüş
,
respublikanın
üç
rayonunda
calaq
əkin materialı
istehsal
edən calaqçılıq komplekslərinin tikintisinə və
fəaliyyətinə
birbaşa
rəhbərlik
etmiş
və
bu
sah
ədə
uğurlu
nəticələrə
nail
olunmuşdur
. Hər
il
respublikamızda 20?25
min
hektar
yeni
üzüm
bağları salınırdı.
Yunis
Rzayev
Komitə sədri vəzifəsində
çalışdığı dövrdə SSRİ
Yeyinti
Sənayesi
Nazirliyinin
Baş
Şərabçılıq
İdarəsinin rəisi
Leonid
Fyodroviç
Şayturo
ilə
Kanadada
olmuş
,
orada
geniş
cərgəli,
yüksək ştamblı üzümlüklərin becərmə
sistemi
ilə maraqlanmış və
sonradan
bu
texnologiyanı Azərbaycanda
tətbiq etməklə hektar
ın məhsuldarlığı
1,5 dəfə yüksəlmişdir.
Yunis
Rzayevin
rəhbərliyi sayəsində
emal
müəssisələrinin
nəzdində yardımçı təsərrüfatlar,
heyvandarlıq,
quşçuluq
və
sair
sahələr yaradılmışdır.
Sonralar
SSRİ
Yeyinti
Sənayesi
sistemində
bu
sahənin
araşdırılması zamanı Azərbaycanın
bu
təcrübəsi
bütün
müttəfiq
respublikalar
üçün
nümunəvi
iş
metodu
kimi
qəbul
olunmuş
və yayılmışdır.
Bir
sözlə,
uzun
illər
bir
yerdə
işlədiyim
Yunis
Rzayev
mənə sərt, sıldırım
sal
qayaları xatırladır.
Bu
insanın sinəsində
insanları xoşbəxt,
firavan
görmək
eşqi
ilə
yanan
bir
ürək
döyünürdü
…
Əli
Bayramov
(“
Aqrolizinq
” ASC idarə heyətinin sədri):
?Azərbaycanda
üzümçülüyün
və şərabçılığın
inkişaf
etdirilməsində əvəzsiz xidmətləri
olan
,
daha
doğrusu
,
bu
sahədə
böyük
bir
məktəb yaratmış
Yunis
Rzayev
Azərbaycan
xalqının tarixinə düşən şəxsiyyətlərdən
biridir
.
Onun
yüksək
rəhbərlik bacarığı,
kadrlarla
işləmək qabiliyyəti, zəngin həyat təcrübəsi,
zəhmətsevərliyi və ən başlıcası isə
işdə tələbkarlığı
harada
olubsa
,
öz
bəhrəsini
verib
.
El
arasında
o,
böyük
nüfuza
malik
idi
.
Bütün
varlığı
ilə
torpağa
bağlı
olan
,
qurub?yaratmaq
eşqi
ilə
yaşayan
geniş
qəlbli
bir
insan
idi
.
Yunis
Rzayev
elə
şəxsiyyətlərdəndir
ki
,
onun
həyat
və
fəaliyyəti
,
ömür
yolu
cild?cild
kitabların
,
monoqrafiyaların
,
tədqiqat
əsərlərinin
mövzusu
olmağa
layiqdir
.
O,
Göyçəni
çox
sevirdi
.
Canından
da
əziz
bilirdi
.
Torpağa
,
yurda
bağlı
adam
idi
.
Qərbi
Azərbaycanda
işlədiyi
dövrləri
ömrünün
ən
mənalı
çağları
hesab
edirdi
.
Ulu
Göyçənin
təbiətindən
aldığı
zövqü
heç
nə
ilə
əvəz
edə
bilmirdi
.
Boş
vaxtlarında
Qəşəm
Aslanovla
,
Mikayıl
Bayramovla
Göyçə
gölünün
sahillərini
gəzməyi
çox
xoşlardı
.
“
Sarı
gəlin”i
zümzümə
edərdi
.
Aşıq
Aydının
mahnılarını
çox
sevərdi
…
Deyirlər
müdriklər
,
ulular
ölmür
.
Onlar
ölümsüzlüklərini
öz
sağlığında
qazanırlar
.
Yunis
Rzayev
də
belə
müdriklərdən
,
belə
ululardandır
.
O,
harada
,
hansı
vəzifədə
çalışıbsa
,
orada
elə
bir
iz
qoyub
ki
,
tarixin
sərt
dönəmləri
,
qasırğaları
,
tufanları
o
izlərin
yanından
yel
də
olub
ötə
bilməyib
.
Əksinə
,
vaxt
,
vədə
ötdükcə
,
illər
illərə
qovuşduqca
,
zaman
su
kimi
axıb
uzaqlaşdıqca
,
bu
izlər
nağıllaşır
,
əfsanələşir
…
Qədir
Aslan,
əməkdar
jurnalist
Respublika.- 2013.- 19 aprel.- S. 8.