«This generation of Americans has a rendezvous with destiny». Гэтыя словы належаць аднаму з самых таленав?тых, мудрых ? дальнабачных амерыканск?х прэз?дэнта? — Франкл?ну Рузвельту. Яны был? прамо?леныя больш за семдзесят гадо? таму, кал? Амерыка перажывала калапс сваёй эканам?чнай с?стэмы. У падобных памежных с?туацыях спра?джваецца жыццяздольнасць нацы?: ц? зможа яна маб?л?заваць свае с?лы ? супрацьстаяць унутраным ? знешн?м пагрозам альбо ?войдзе ? стан як эканам?чнага, пал?тычнага, так ? маральнага крыз?су. Тады ? самы крытычны момант на пал?тычнай сцэне ЗША з’яв??ся л?дэр, як? дзякуючы сва?м прафес?йным ? асаб?стым якасцям здоле? вярнуць Амерыку на шлях дабрабыту ? вызначы? перадумовы яе разв?цця на бл?жэйшыя па?стагоддзя.

Цяпер Амерыка апынулася на новым в?тку г?старычнай сп?рал?, а праблемы 1920-х стал? актуальным? ? для новага ХХ? ст. Сусветны ф?нансавы крыз?с, як? закрану? самыя асновы амерыканскай эканом?к?, правалы ? ажыцця?ленн? знешняй пал?тык? ? пал?тык? нацыянальнай бяспек? ? ?сё большая нелюбо? да амерыканца? у свеце — з так?м пал?тычным багажом на пост 44-га прэз?дэнта ЗША ?ступ?? Барак Абама.

Ён увойдзе ? г?сторыю амерыканскай пал?тык? не тольк? як першы чарнаскуры прэз?дэнт ЗША, аг?тацыйная кампан?я якога была самай дарагой у г?сторы? кра?ны, але ? як пал?тык, да якога з часу Франкл?на Рузвельта н?водны амерыканск? прэз?дэнт не сутыка?ся з такой колькасцю нявырашаных пал?тычных ? эканам?чных праблема?. Ц? дасць рады Абама гэтым выкл?кам, пакажа тольк? час.

БАРАК АБАМА — НОВЫ «МЕС?Я»?

Незаангажаванаму ? пал?тычныя гульн? амерыканскаму абывацелю, як? штодзень чуе пра банкруцтва нацыянальных банка?, спад вытворчасц? ? масавыя звальненн?, Барак Абама з ягоным? «ф?рмовым?» абяцанням? рэформа? бачыцца ледзь не як светач перамен. Малады, сама?пэ?нены, харызматычны, ён закл?кае ?с?х амерыканца? аб’яднацца дзеля сумеснага пошуку выйсця з крыз?су. Ён пак?дае праблемы нацыянальнай бяспек?, на як?х роб?ць акцэнт ягоны суперн?к Джон Макейн, на задн?м плане, высо?ваючы ? якасц? перадвыбарнай праграмы барацьбу з эканам?чным? ? ф?нансавым? праблемам?, як?я ?цягнул? Амерыку, разам з ус?м астатн?м светам, у в?хуру эканам?чнага спаду.

Абама абяцае амерыканцам, стомленым ад безвын?ковай «вайны з тэрарызмам», вывядзенне амерыканск?х войска? з ?рака ? паспяховае сканчэнне вайны ? Афган?стане. ? дзеля гэтага выпярэджвае свайго канкурэнта, як? не можа так крытычна выступаць супраць пал?тык? свайго аднапартыйца Джорджа Буша.

Пал?тычны лекс?кон Абамы свабодны ад згадак пра абранасць ? выключнасць амерыканскай нацы?. Наадварот, Абама апелюе да кансал?дацы? ?с?х амерыканца? ? да м?ждзяржа?нага супрацо?н?цтва, бо выключна на падставе м?жнароднага кансэнсусу магчымы выхад з сучасных крыз?са?.

Расчараванне ? пал?тыцы рэспубл?канца? перадвызначыла паразу Джона Макейна. Тым не менш, на фоне аб’екты?ных перадумова? перадвыбарнай гульн? значную ролю адыграл? аг?тацыйныя кампан?? сам?х кандыдата?. Перадвыбарная кампан?я Абамы была бл?скучая. Дасканалая сваёй прадуманасцю, тактычнасцю, энерг?чнасцю, яна выглядала бясспрэчна больш эфекты?на, чым спантанная ? недынам?чная кампан?я Макейна. Малады ? амб?цыёзны ?нтэлектуал з гарвардскай адукацыяй, цудо?ны аратар, ён прыцягва? большую ?вагу, чым абцяжараны досведам вьетнамскай вайны 72-гадовы ветэран. Значнай памылкай Макейна бы? ? выбар Сары Пэйл?н у якасц? будучага в?цэ-прэз?дэнта: ён згуб?? апошн? козыр сваёй кампан?? — досвед, якога бракавала Абаму.

Тут жа варта згадаць ? пра шырокае выкарыстанне камандай Барака Абамы магчымасця? ?нтэрнету. Персанальны сайт Абамы бы? распрацаваны Крысам Хьюзам (Chris Hughes), вядомым сва?м удзелам у стварэнн? м?жнароднага сацыяльнага сец?ва Facebook. Зразумела, што сайт Абамы насычаны самым? сучасным? ?нструментам? онлайн-камун?кацы?. На ?м размешчаныя спасылк? на так?я вядомыя ?нтэрнет-сэрв?сы, як MySpace ? YouTube. Ён мае ?ласнае сацыяльнае сец?ва My.BarackObama.com, а таксама ?трымл?вае с?стэму онлайнавых ахвяравання?. У сваю чаргу Джон Макейн, з яго ?ласнага прызнання, тольк? пача? асвойваць функцыянаванне электроннай пошты.

Сярод важных фактара? перамог? Барака Абамы ёсць ? прычыны этнакультурнага характару. Чарнаскуры прэз?дэнт, у выхаванн? якога брал? ?дзел сваяк? з мусульманск?м веравызаннем, с?мвал?зуе пераход Амерык? ад белага рас?зму ? ?сламафоб?? да культурнага плюрал?зму.

На выбарах 2008 г. актыв?завал?ся ? лац?наамерыканцы, як?я складаюць значную долю амерыканскага насельн?цтва. Магчыма, так? кансенсус белых амерыканца?, афраамерыканца? ? лац?наамерыканца? ? прывё? да ?лады Барака Абаму. Як адзначаюць эксперты, сам? рэспубл?канцы паспрыял? такому этнакультурнаму «меланжу», прызначы?шы на ключавыя пасады Кол?на Па?эла ? Кандал?зу Райс. Тое, што мы наз?раем сёння, гэта чарговы этап у размыванн? таго, што мы прызвыча?л?ся ?спрымаць як «амерыканскую ?дэнтычнасць», якая ад самага пачатку не адпавядала крытэрам тыповай монаэтн?чнай нацы?.

ЗША ПАСЛЯ ПРЫХОДУ АБАМЫ

Кал? вын?к? прэз?дэнцкай кампан?? з’я?ляюцца адносна заканамерным? ? лаг?чным?, то спрагназаваць, якую пал?тыку будзе праводз?ць у жыццё Барак Абама ? прызначаная ?м адм?н?страцыя, складана. Шмат чаго залежыць ад таго, хто насамрэч ста?ць за праектам «Барак Абама», а таксама ад самога пал?тыка, яго мудрасц?, абачл?васц? ? гнуткасц?. Паспрабуем прасачыць некаторыя з найбольш верагодных сцэнаро?.

Адным з важных моманта? пал?тычнай аг?тацы? Абамы была яго заява аб вывадзе войска? з ?рака цягам наступных 16 месяца?. Тым не менш, гэтае абяцанне здаецца лёгк?м больш на словах, чым на справе. Занадта хутк? вывад войска? з ?рака можа абярнуцца новым? ваенным? ? тэрарыстычным? дзеянням? ? рэг?ёне. З ?ншага боку, выхад войска ЗША з ?рака азначае ?змацненне паз?цыя? ?рана на Бл?зк?м Усходзе, што, паводле слова? Зб?гнева Бжаз?нскага, з’я?ляецца ключавым рэг?ёнам для дзяржава?, як?я прэтэндуюць на сусветнае л?дэрства.

Афган?стан з’я?ляецца ?ншым гарачым пунктам, як? праверыць на трываласць праграму Абамы. Ён не раз у сваёй аг?тацыйнай кампан?? зая?ля? пра магчымае пашырэнне сферы ваенных дзеяння? на тэрыторыю пражывання пуштунск?х плямёна? у Пак?стане, дзе могуць хавацца тэрарысты-тал?бы. Кал? так?я прагнозы спра?дзяцца, то ? Аз?? ?зн?кне адз?н з самых небяспечных канфл?кта? у свеце, у як? будуць уцягнутыя як самыя магутныя тэрарыстычныя групо?к?, так ? кра?на, што валодае ядзернай зброяй.

Значнае месца ? праграме Абамы было адведзенае ? наладжванню стасунка? з ?ранам. Але, як адзначаюць эксперты , Махмуд Ахмадз?нежад не змен?ць ?мгненна свайго ста?лення да Амерык? тольк? таму, што яе ?васабляць ? прадста?ляць на м?жнароднай арэне будзе не Джордж Буш, а Барак Абама. Як каза? кал?сц? Троцк?, «ты можаш быць не зац?ка?лены ? вайне, але вайна можа быць зац?ка?леная ? табе».

Поспех ц? правал у знешняй пал?тыцы Барака Абамы будзе гало?ным чынам залежаць ад таго, як будуць паз?цыянаваць сябе ЗША ? свеце. На сённяшн? дзень ЗША застаюцца самай моцнай ваеннай ? эканам?чнай дзяржавай у свеце, але гэтая рэальнасць усё з большай в?давочнасцю змяняецца новай рэальнасцю. У Х?Х ст. сусветным л?дэрам была Вял?кабрытан?я, у ХХ яе змян?л? ЗША. ХХ? ст. вызначае ?ншы расклад с?ла?, ? акрамя ЗША на паз?цыю сусветнага л?дэрства зая?ляюць свае прэтэнз?? К?тай, ?ндыя, ЕС. Паводле ацэнак эксперта? , эканом?ка К?тая можа пера?зысц? эканом?ку ЗША да 2030 г., а яшчэ раней, у 2025-м, К?тай можа стаць ро?ным ЗША сваёй вайсковай моцай.

Не ? меншай ступен? ад пал?тык? новай адм?н?страцы? ЗША будзе залежаць развязанне эканам?чных праблема?. ?патэчны крыз?с, абвалы ф?нансавых рынка? ? нулявы рост прамысловасц? ? большасц? кра?на? свету сведчыць пра тое, што ?сная сусветная ф?нансавая с?стэма аджыла сваё. Як зазначае а?тарытэтны амерыканск? эканам?ст Л?ндан Ларуш (Lindon Larouche), на яе месцы мус?ць быць пабудаваная новая ф?нансавая с?стэма ? духу Брэтан-Вудса Франкл?на Рузвельта, падмурак якой пав?нны складаць прынцыпы ?збагачэння праз рост вытворчасц?, а не ф?нансавых спекуляцый, стварэнне крэдытнай с?стэмы замест чыста валютнай. Л?ндан Ларуш падкрэсл?вае неабходнасць супрацо?н?цтва ЗША, Рас??, К?тая ? ?нды? пры ключавой рол? ЗША ? с?лу сва?х канстытуцыйных прынцыпа? ? выключным значэнн? ?х нацыянальнай валюты.

Невядома, ц? пойдзе Абама так?м шляхам: занадта магутным? застаюцца ф?нансавыя спекулянты, для як?х такое разв?ццё падзея? азначае банкруцтва ? ф?нансавую смерць. Але ? надзе?, як?я ?складаюцца на Абаму як сам?м? амерыканцам?, так ? грамадзянам? ?ншых кра?на?, так?я ж вял?к?я. У любым выпадку, Абама ?войдзе ? г?сторыю ц? як чалавек, як? выратава? цыв?л?зацыю ад хаосу, ц? як? набл?з?? яго.

БАРАК АБАМА: «МАЯ СЯМ'Я — ААН У М?Н?ЯТУРЫ»

У сусветным маштабе ?дэалаг?чная прывабнасць асобы Барака Абамы — бясспрэчны факт. Афрыканцы спадзяюцца, што Абама дапаможа ?сталяваць у Афрыцы м?р ? парадак. Арабы ?складаюць на яго надзе? ? падтрымцы палестынскай дзяржа?насц?, а самыя кансерваты?ныя фундаментал?сты ?жо не змогуць абв?навац?ць чалавека, другое ?мя якога гучыць як ?мя ?нука прарока Мухамеда (Хусэйн) у нянав?сц? да ?сламу. Урады ?сходн?х кра?на? бачаць у Абаму абачл?вага ? мудрага суразмо?цу, здольнага да кампрам?су ? пошуку лепшых варыянта? развязання м?жнародных праблема? не тольк? для ЗША, але ? для ?сяго свету.

Але не варта чакаць ад Абамы цуда?. Хутчэй за ?сё, ён расчаруе сва?х выбарца?: вельм? мала прасторы ?снуе цяпер для яго мане?ра? ? занадта складаная м?жнародная абстано?ка ? свеце. Да таго ж, для ?сталявання парадку ? Абамы застаецца мала часу. У 2010 г. у ЗША адбудуцца выбары ? н?жнюю палату парламенту, ? кал? Абама цягам наступных двух гадо? не апра?дае ?складзеных на яго надзея?, параза дэмакрата? нем?нучая. Цяпер прадста?н?к? ад Дэмакратычнай парты? пераважаюць у абедзвюх палатах амерыканскага парламенту, што забяспечвае прэз?дэнта магутнай падтрымкай пры правядзенн? ? жыццё ?н?цыяваных ?м закона?. Кал? на выбарах 2010 г. перамогуць рэспубл?канцы, то правал дэмакрата? будзе так? ж яскравы, як ? ?х перамога ? 2008 г.

У асобе Абамы мы атрымал? прэз?дэнта з пал?тычным ?нтэлектам Б?ла Кл?нтана ? жалезнай самадысцыпл?най Уладз?м?ра Пуц?на. (Я кажу пра гэта з захапленнем.) Валодаючы так?м? якасцям?, Абама зараз зойме пал?тычную сцэну так сама энерг?чна ? ?пэ?нена, як гэта зраб?? Рэйган, —

так выказа?ся пра новага прэз?дэнта ЗША адз?н з гало?ных пал?тычных эксперта? Амерык? Чарльз Кра?тхамер у газеце «The Washington Post».

У наступныя чатыры гады будзе в?даць, што перамагло 4 л?стапада ? ЗША: ген?й амерыканск?х прынцыпа? дэмакраты?, свабоды ? прагрэсу ц? с?ла тамтэйшых ?м?джмэйкера?

____________________________________

Вольга Парфенчык — экспэрт у гал?не м?жнародных дачыненьня?. Маг?стар Амстэрдамскага ?н?вэрсытэту. У 2007 г. скончыла аддзяленьне м?жнароднага права БДУ (квал?ф?кацыя «юрыст-м?жнародн?к»).