Наз?раючы за хутк?м пал?тычным уздымам Барака Абамы, некаторыя расейск?я й беларуск?я анал?тык? пытаюцца: хто за ?м ста?ць? Напрыклад, расейская журнал?стка Натальля Сярова ?бачыла ? Абаму «пляг?ят «праекту Пуц?н» . Расейск? анал?тык Руслан Курбана? п?ша , што выток? папулярнасьц? Абамы трэба шукаць не ? сам?м Абаму, а ? посьпеху пал?тычных тэхналёг?я? ягонага дарадн?ка Дэв?да Аксэльрода. Беларуск? анал?тык Вольга Парфенчык на старонках «ARCHE» мяркуе , што «шмат чаго залежыць ад таго, хто насамрэч ста?ць за праектам «Барак Абама».

У гэтых пытаньнях ? меркаваньнях в?давочнае жаданьне разгадаць так? нечаканы паварот у амэрыканскай пал?тыцы, як прыход да ?лады Абамы. Але адначасова ? ?м таксама хаваецца недавер да зьместу амэрыканскай дэмакраты?. Ма?ля?, ня проста ж так, зьн?адкуль, зьяв??ся н?кому не вядомы, дый яшчэ чарнаскуры Абама й зраб??ся прэзыдэнтам. В?даць, за ?м хаваецца нейкая моцная пал?тычная с?ла, якой зручная перамога Абамы.

Так, за Абамам сапра?ды хтосьц? ста?ць. Дакладней ня хтосьц?, а штосьц?. Але гэтае штосьц? — зус?м не таямн?чая пал?тычная эл?та, у чы?х руках Абама зья?ляецца марыянэткаю. Наадварот, за посьпехам? Абамы, акрамя масавай пал?тычнай прыцягальнасьц? ягоных ?дэя? ( пра што я п?са? раней ) ? глябальнай эканам?чнай крызы, стаяць глыбок?я перамены ? дэмаграф?чнай структуры ЗША.

* * *

У пара?наньн? з 2000 ? 2004 гг., у вечар пасьля леташн?х амэрыканск?х прэзыдэнцк?х выбара? не было адчуваньня драматычнасьц? моманту. У 2000 г. давялося чакаць больш за месяц, каб атрымаць аф?цыйны вын?к, паводле якога Джордж ?. Буш перамог Эла Гора з адрывам 537 фларыдзк?х галасо?. У 2004 г. вын?ка? чакал? ня месяц, а адну тольк? ноч, але ?сё ро?на, пакуль не абвясьц?л? рашэньня выбаршчыка? штата? Аёва ? Агаё, не было зразумела, хто пераможа — Буш ц? Джон Кэры.

Затое 4 л?стапада 2008 г. усе кропк? над «?» был? расста?леныя ?жо за пару гадз?н пасьля сканчэньня галасаваньня. Джон Макэйн бы? разгромлены й прызна? сваю паразу ? прамове перад сва?м? прых?льн?кам? ? Ф?н?ксе (штат Арызона). Праз пару гадз?н у Чыкага з трыюмфальнаю прамоваю выступ?? фэдэральны сэнатар ад ?л?нойзу, а цяпер ? новаабраны прэзыдэнт ЗША Барак Хусэйн Абама. Ён перал?чы? усе групы, з чыёй падтрымкаю бы? абраны на найвышэйшую пал?тычную пасаду кра?ны. Паводле ягоных слова?, тым, хто сумнява?ся ? с?ле амэрыканскай дэмакраты?, дал? адказ

маладыя й старыя, багатыя й бедныя, дэмакраты ? рэспубл?канцы, чорныя, белыя, лац?наамэрыканцы, аз?яты, ?ндзейцы, ге?, гетэрасэксуалы, ?нвал?ды ? здаровыя людз?.

Паводле Абамы , ягоная перамога давяла, што «мы ёсьць ? за?сёды будзем Злучаным? Штатам? Амэрык?».

На першы погляд здаецца, што так яно й ёсьць. Пасьля двух прэзыдэнцк?х тэрм?на?, як?я адзначыл?ся ?сё больш выразным падзелам у амэрыканск?м грамадзтве пам?ж арыентаванай на правыя вартасьц? пал?тыкай Буша й левым? поглядам? Дэмакратычнай парты?, маятн?к к??ну?ся ? ?ншы бок. Пасьля л?стапада?ск?х выбара? дэмакраты ?зял? ня тольк? прэзыдэнцкую пасаду, але таксама 257 з 435 дэпутацк?х крэсла? Палаты прадста?н?ко?. Яны таксама павял?чыл? колькасьць сва?х сэнатара? з 49 да 56 (са 100). Гэтак усе органы фэдэральнай улады, як?я падлягаюць выбарам, апынул?ся ? руках адной парты?, якая ?мкнулася аб’яднаць народ вакол ?дэя? Абамы.

Трэба адзначыць, што ? рэальнасьц? Абама атрыма? тольк? 52,9 % галасо? па кра?не. Кандыдаты ? дэпутаты Палаты прадста?н?ко? атрымал? фактычна стольк? сама: 53 %. Кандыдаты ? сэнатары ад дэмакрата? атрымал? крыху менш: 51,3 %. Гэта значыць, што н? Абама, н? астатн?я фэдэральныя пал?тык? з Дэмакратычнай парты? ? рэальнасьц? ня здолел? аб’яднаць амэрыканск? народ. Адрозна ад Буша, як? прадста?ля? надзе? й жаданьн? 50,7 % амэрыканца? (у 2004 г.), Абама цяпер прадста?ляе тольк? крыху большую долю насельн?цтва. Злучаныя Штаты не настольк? «злучаныя», як цьвердз?ць Абама.

Ц? азначае гэта, што ?ся хваля перамена? у Амэрыцы — ?люз?я? Вядома, не. Бо тыя дзьве паловы насельн?цтва ? шмат чым не падобныя адна да адной. Выбары 2008 г. — гэта ня тольк? першыя выбары, як?я дал? амэрыканскаму народу чарнаскурага прэзыдэнта. Гэта таксама выбары, у як?х упершыню перамог кандыдат, супраць якога прагаласавала большасьць белых выбарн?ка?. Пасьля перамог? Абамы журнал?ст газэты «New York Times» нап?са? , што ён, «як белы амэрыканец, як? вырас у нацыянальнай стал?цы падчас сэгрэгацы? ? 1960-я гг.», н?як ня мог паверыць, што прыйдзе дзень, кал? ? Амэрыцы будзе афраамэрыканск? прэзыдэнт. Л?бэральная амэрыканская прэса пачала сьцьвярджаць, што кал? чорны чалавек ста? прэзыдэнтам ЗША (не без падтрымк? белых), значыць, у сьвядомасьц? белага насельн?цтва ЗША адбыл?ся ?стотныя зьмены. Але Тымац? Но?а ? часап?се «Slate» нагада? , што казаць пра тое, што белыя амэрыканцы перамагл? ? сабе рас?зм, зарана. Факт застаецца фактам: паводле экзыт-пола?, сярод белых Абама прайгра?, атрыма?шы тольк? 43 % ?хнай падтрымк?.

Дык сярод каго ж тады Абама перамог? Сярод афраамэрыканца?, як?я складаюць 13 % амэрыканскага электарату, ён атрыма? ажно 95 %. Сярод амэрыканца? лац?наамэрыканскага паходжаньня (9 % электарату) ён атрыма? 67 %. Сярод аз?ята? (2 % электарату) Абама атрыма? 62 % галасо?. Гэта значыць, што з гэтага моманту можна перамагчы на амэрыканск?х выбарах, абапершыся на мас??ную падтрымку расавых меншасьця? разам з падтрымкаю менш як паловы прадста?н?ко? расавай большасьц? — белых (74 % электарату).

Чаму гэтага ня здарылася раней? Па-першае, да Абамы н?водны нябелы кандыдат у прэзыдэнты (напрыклад, Джэс? Джэксан або Эл Шарптан) ня бы? настольк? прывабны для шырок?х кола? амэрыканца? у пал?тычным пляне. Але ?плывае ? дэмаграф?я: раней белых, у пара?наньн? зь ?ншым?, проста было больш. Як адзначае Но?а, доля белых сярод амэрыканскага насельн?цтва меншае на працягу сарака гадо?. Чым больш расьце доля расавых меншасьця? сярод амэрыканскага насельн?цтва, тым слабейшая роб?цца манапол?я белых на ?ладу. Сам? белыя таксама мяняюцца зь цягам часу. Абама прайгра? сярод белых амэрыканца?, як?м больш за трыццаць гадо?. Але сярод белых ва ?зросьце ад 18 да 29 гадо? (11 % ад усяго электарату), Абама атрыма? 54 % галасо? ( статыстыка паводле экзыт-полу MSNBC ).

Падобная дынам?ка склалася ? ? рэл?г?йным пляне. На працягу практычна ?сёй ранейшай амэрыканскай г?сторы? ? кра?не ?ладарыл? ня проста белыя, а менав?та белыя англа-саксонск?я пратэстанты (WASP). Джон Ф. Кэнэдз? бы? першым ? пакуль адз?ным амэрыканск?м прэзыдэнтам-катал?ком. Цяперашн? в?цэ-прэзыдэнт, Джо Байдэн, — першы амэрыканск? в?цэ-прэзыдэнт катал?цкага вызнаньня.

Абама перамог сярод найважнейшых рэл?г?йных меншасьця? (у тым л?ку няверуючых), але прайгра? сярод пратэстанта?, дарма што ён сам — пратэстант. Сярод катал?ко? (27 % электарату) Абама атрыма? 54 % галасо?, сярод юдэя? (2 % электарату) — 78 % галасо?, сярод мусульман (прыбл?зна 1 % электарату) — 89 %, сярод няверуючых (12 % электарату) — 75 %. Факт, што Абама атрыма? тольк? 45 % сярод пратэстанта? (? ?ншых некатал?цк?х хрысьц?ян), як?я складаюць 54 % электарату, не перашкодз?? яму стаць прэзыдэнтам ( статыстыка паводле экзыт-полу MSNBC , акрамя зьвестак па мусульманах, узятых АДСЮЛЬ ). Гэта зно? даказвае, што сёньня каал?цыя меншасьця? здольная ?нос?ць ?стотныя перамены ? амэрыканскае пал?тычнае поле пры падтрымцы менш як паловы большасьц?. У будучым, з ростам дол? лац?наамэрыканца? у амэрыканск?м грамадзтве, напэ?на, павял?чыцца колькасьць ? ?плы? катал?ко?, што яшчэ больш падарве пазыцы? пратэстанцкай эл?ты...

ЦАЛКАМ АРТЫКУЛ РАШЭДА ЧО?ДХУРЫ НАДРУКАВАНЫ ? № 1-2 "ARCHE" ЗА 2009 ГОД .

Гэты нумар часоп?су, як ? ?ншыя, можна замов?ць у распа?сюдн?ка?:

Баранав?чы — Руслан Равяка, п/с 13, 225409, Баранав?чы-9, тэл. (029) 767-20-37.

Барыса? — Алег Лучына, п/с 714, 222120, Барыса?-1, тэл. (029) 33-99-161.

Берасьце — ?гар Барано?ск?, тэл. (0162) 25-61-55.

В?цебск — Барыс Хамайда, тэл. (0212) 34-52-41.

Гомель — Ларыса Шчыракова, тэл. (029) 341-66-94;

Дзян?с Федарэнка, тэл. (029) 733-55-22.

Полацак — Алесь Аркуш, тэл. (0214) 41-85-19.

Маг?лё? — Алесь Ас?пцо?, тэл. (0222) 25-57-85, (029) 625-57-85.

Менск — В?таль Рыжко?, тэл. (029) 545-36-20.

Рашэд Чо?дхуры — г?сторык, сталы а?тар «ARCHE». А?тарская назва тэксту — «Чыя перамога?».