Ti?n kim lo?i
Ti?n đông D??ng đ??c chia thành các đ?n v? piastre, cent/centime và sapèque. M?t piastre b?ng 100 cent. M?t cent b?ng 2 - 6 sapèque tùy theo t?ng giai đo?n. M?t tr??c c?a các t? ti?n gi?y ho?c ti?n kim lo?i ghi b?ng ti?ng Pháp. M?t sau ghi b?ng ch? Hán, ch? Qu?c ng?, ch? Lào và ch? Khmer, song c?ng có lúc ch? ghi ch? Pháp.
Ti?n kim lo?i g?m các m?nh giá: 1 piastre, 50 cent, 20 cent, 10 cent, 5 cent, 1 cent, 1/2 cent, 1/4 cent, 1/5 cent. Trên đ?ng ti?n có các ký hi?u th? hi?n nh?ng quy đ?nh r?t quy c? và ch?t ch? nh? s? l??ng phát hành, n?i đúc. Ti?n đ??c đúc b?ng đ?ng, b?c, niken, h?p kim ni ken - đ?ng, k?m v?i nhi?u hình dáng, kích th??c, ký hi?u b?o an, h?a ti?t và r?t đa d?ng g?n li?n v?i di?n bi?n l?ch s?, v?n hóa, kinh t?, chính tr? c?a m?i th?i k? ?ng v?i các đ?t đúc/phát hành ti?n.
Tr??c tiên là Ti?n Nam K? thu?c Pháp - Cochinchine (1875 - 1885), g?m hai lo?i b?ng đ?ng và b?c.
đ?ng đông D??ng t?ng là đ?n v? ti?n t? chính th?c đ??c s?n xu?t và l?u hành t?i Bán đ?o đông D??ng. ?nh t? li?u
đ?ng ti?n đ?u tiên là ti?n 1 cent 1875K v?n đ??c đúc b?ng đ?ng đ? đ? phát hành t?i Pháp nh?ng l?i đ??c đem sang Vi?t Nam s? d?ng. Ti?p đó là hai lo?i ti?n dành riêng cho Nam K? là ti?n 1 cent Bách phân chi nh?t và ti?n 1/5 cent Sapèque (đ?ng hai xu đi?u).
Ti?n b?ng b?c giai đo?n này có 4 lo?i m?nh giá khác nhau: 1 piastre (quy đ?i là 100 cent), 50 cent, 20 cent và 10 cent.
Ti?n đông D??ng - Indochine (1885 – 1945): T? 1885 đ?n 9/3/1945, BIC đ?a vào l?u thông 210 m?u đ?ng ti?n kim lo?i đông D??ng Indochine, g?m 12 m?nh giá: 1 piastre, 50 cent, 20 cent, 10 cent, 5 cent, 1 cent, 1/2 cent, 1/4 cent, 1/5 cent, 1/6 cent và 1 tael, 1/2 tael dùng cho vi?c ngo?i th??ng v?i n??c khác. Ngoài 210 m?u nói trên, tr??c th?i đi?m thành l?p Liên bang đông D??ng (17/10/1887), BIC đã đ?a vào l?u thông 6 m?u đ?ng ti?n kim lo?i Cochinchine v?i 5 m?nh giá khác nhau.
Ti?n b?ng đ?ng: T? n?a cu?i 1885 - 1895, phát hành 9 m?u đ?ng xu Bách phân chi nh?t 1 cent. T? 1896 - 1939 phát hành 38 m?u đ?ng xu Bách phân chi nh?t.
T? 1935 - 1940 phát hành 6 lo?i đ?ng xu m?nh giá 1/2 cent.
T? 1887- 1902, ti?p t?c cho phát hành ti?n xu sapèque có m?nh giá 1/5 cent b?ng đ?ng.
Ti?n b?ng b?c: Ti?n 1 piastre: Ngày 28/12/1885, chính th?c l?u hành đ?ng b?c piastre. T? 1885 - 1931, cho phát hành 36 đ?ng kim lo?i b?c m?nh giá 1 piastre v?i nhi?u tr?ng l??ng khác nhau. Ti?n 50 cent: T? 1885 - 1936, phát hành 5 m?u đ?ng xu b?c m?nh giá 50 cent vào các n?m 1885, 1894, 1895, 1896 và 1936. Ti?n 10 cent: T? 1885 - 1937, phát hành 36 m?u đ?ng xu b?c m?nh giá 10 cent.
Ti?n niken và h?p kim niken - đ?ng: N?m 1939, phát hành 3 lo?i đ?ng xu h?p kim niken - đ?ng có m?nh giá 20 cent.
T? 1939 - 1941, cho phát hành 5 lo?i đ?ng xu m?nh giá 10 cent b?ng h?p kim niken - đ?ng.
T? 1923 -1939 cho phát hành 8 lo?i đ?ng xu m?nh giá 5 cent b?ng h?p kim niken - đ?ng.
Ngoài ra, trong các n?m 1943 và 1944, còn phát hành 6 lo?i đ?ng xu “ngo?i th??ng” b?ng b?c v?i m?nh giá 1 tael và 1/2 tael nh?m m?c đích trao đ?i buôn bán gi?a B?c K? v?i Lào, th??ng đ??c dùng vào vi?c mua bán thu?c phi?n gi?a Vi?t Nam v?i Lào và Trung Qu?c nên dân gian g?i là đ?ng xu Á phi?n.
Ti?n b?ng k?m, g?m có: Trong hai n?m 1940 - 1941, phát hành 3 lo?i ti?n xu b?ng k?m v?i m?nh giá 1 cent.
Trong hai n?m 1939 - 1940, phát hành 2 lo?i ti?n xu m?nh giá 1/2 cent b?ng k?m.
T? 1942 - 1944, phát hành 3 lo?i đ?ng xu k?m, m?nh giá 1/4 cent.
T? 1902 - 1905, phát hành 1 lo?i đ?ng xu m?nh giá 1/6 cent b?ng k?m.
Ti?n b?ng nhôm: N?m 1943, phát hành lo?i đ?ng xu b?ng nhôm m?nh giá 1 cent, 5 cent.
Ti?n đông D??ng t? 1945 - 1954: Sau khi Pháp tái chi?m Sài Gòn, BIC khôi ph?c ho?t đ?ng ? Nam k?, ti?p t?c phát hành ti?n t? trong vùng chi?m đóng. Trong th?i gian này C?c Qu?n lý ti?n t? c?a Pháp và BIC đ?ng th?i phát hành ti?n kim lo?i và ti?n gi?y ? đông D??ng. Ti?n kim lo?i g?m các m?nh giá 1 piastre và 50 cent b?ng h?p kim niken - đ?ng; 20 cent, 10 cent và 5 cent b?ng nhôm.
Ti?n 1 piastre b?ng h?p kim nike – đ?ng phát hành trong các n?m 1946 và 1947. Ti?n 20 cent b?ng nhôm phát hành n?m 1945. Ti?n 10 cent b?ng nhôm phát hành n?m 1945. Ti?n 5 cent b?ng nhôm phát hành n?m 1946.
đ?ng b?c đông D??ng đã góp ph?n thúc đ?y phát tri?n n?n tài chính/ti?n t? và giao th??ng c?a kinh t? Vi?t Nam th?i thu?c Pháp. M?t khác, nhìn t? hôm nay, có th? th?y nó còn l?u gi? nhi?u tr?m tích l?ch s?, v?n hóa g?n m?t th? k? c?a Vi?t Nam và các n??c đông D??ng th?i Pháp thu?c.
Ngoài ra, sau khi công nh?n quy?n đ?c l?p c?a Vi?t Nam, Lào và Campuchia trong khuôn kh? Liên bang đông D??ng và kh?i Liên hi?p Pháp (8/3/1949), Pháp ng?ng phát hành ti?n đông D??ng và thay vào đó là các lo?i ti?n do Vi?n phát hành ba qu?c gia liên k?t và chính quy?n B?o đ?i phát hành. đ?n n?m 1951, Pháp tuyên b? các n??c đông D??ng có quy?n phát hành ti?n t? riêng. Ti?n liên minh đông D??ng do chính ph? B?o đ?i phát hành g?m 01 b? ti?n kim lo?i b?ng nhôm và 2 b? ti?n gi?y.
Ti?n gi?y đông D??ng
Sau khi thành l?p chi nhánh Sài Gòn, BIC phát hành ti?n gi?y cùng v?i ti?n kim lo?i. T? 1875 – 1955 có 6 giai đo?n phát hành ti?n gi?y đông D??ng. M?i giai đo?n l?i chia thành nhi?u k?; Trong m?i k? có th? có nhi?u đ?t. Ti?n gi?y đ??c in ? nhi?u n?i, có nhi?u m?nh giá, kích th??c, màu s?c và h?a ti?t, ch? ký khác nhau. đáng chú ý là hình minh h?a có r?t nhi?u hình ?nh đ?t n??c, con ng??i Vi?t Nam.
Ti?n gi?y phát hành giai đo?n 1875 - 1923 g?m 6 k? phát hành sau, g?m nhi?u m?nh giá: 1 piastres, 5 piastre, 20 piastres, 100 piastre; 10 cent, 20 cent và 50 cent.
Ti?n gi?y trong giai đo?n 1923 - 1939 phát hành trong 4 đ?t, g?m 8 lo?i m?nh giá là 1 piastre (có 2 lo?i), 5 piastre (có 2 lo?i), 20 piastre (có 2 lo?i) 100 piastre (có 1 lo?i) và 500 piastre (có 1 lo?i).
Ti?n gi?y phát hành giai đo?n 1940 - 1944 đã có thay đ?i khi BIC đ??c phát hành nh?ng lo?i ti?n hào m?nh giá nh? (1 hào b?ng 10 xu), g?m 3 k? phát hành, có các m?nh giá: 5 cent, 10 cent, 20 cent, 50 cent.
Ti?n gi?y phát hành giai đo?n 1942 - 1951 ch? y?u đ? ph?c v? b? máy c?a quân đ?i Nh?t lúc này đã tràn vào đông D??ng, g?m các m?nh giá: 1 piastres (m?t đ?ng vàng), 5 piastre (n?m đ?ng vàng), 20 piastre (hai ch?c đ?ng vàng), 100 piastres (m?t tr?m đ?ng vàng) do h?a s? Vi?t Nam v? và in t?i Hà N?i.
Ti?n gi?y giai đo?n 1947 - 1954, do C?c Qu?n lý ti?n t? Pháp và BIC phát hành, g?m 2 k? phát hành, các lo?i m?nh giá khác nhau t? 1 piastre, 20 piastre, 100 piastre, 500 piastre; 1 piastre (gi?y m?t đ?ng vàng), 50 piastre (n?m ch?c đ?ng vàng) và 100 piastre (m?t tr?m đ?ng vàng).
Ti?n gi?y trong giai đo?n 1952 - 1955 do chính quy?n B?o đ?i phát hành và đ??c dùng trong Liên minh đông D??ng g?m các m?u ti?n gi?y 1, 5, 10, 100, 200 đ?ng.
đ?ng b?c đông D??ng đã góp ph?n thúc đ?y phát tri?n n?n tài chính/ti?n t? và giao th??ng c?a kinh t? Vi?t Nam th?i thu?c Pháp. M?t khác, nhìn t? hôm nay, có th? th?y nó còn l?u gi? nhi?u tr?m tích l?ch s?, v?n hóa g?n m?t th? k? c?a Vi?t Nam và các n??c đông D??ng th?i Pháp thu?c.
